΄Αγιος Νικόλαος Λύττου (πρώην Ξιδά)
Στη άκρη του επαρχιακού δρόμου που οδηγεί από την Λύττο στην Κασταμονίτσα (Ηρακλείου Κρήτης) στέκει μονόχωρο κατάγραφο ναΰδριο αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Είναι χτισμένο το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα την περιόδο της Ενετοκρατίας, με ακατέργαστη πέτρα πλην κάποιων γωνιολίθων και δίρριχτη κεραμοσκεπή, με λιτά κοσμημένο θύρωμα Γοτθικών χαρακτηριστικών και επιμελημένο υπέρθυρο.
|
|
Ο εικονογραφικός διάκοσμος κεντημένος με τα σημάδια του χρόνου, προέρχεται και από την παλαιά, αλλά και από την κενή διαθήκη.
Οι μορφές των πολυπρόσωπων τοιχογραφιών εικονίζονται με μεγάλα μάτια, έντονη εκφραστικότητα και ζωηρή κίνηση. Κάτι τέτοιο μπορεί να παρατηρήσει κανείς στις σκηνές του Δωδεκαόρτου, που αναπτύσονται στην καμάρα, κάποιες από τις οποίες μάλιστα ξεχωρίζουν για το ρεαλισμό τους, όπως η σκηνή της Βρεφοκτονίας πάνω από το νότιο τοίχο.
Οι μορφές των πολυπρόσωπων τοιχογραφιών εικονίζονται με μεγάλα μάτια, έντονη εκφραστικότητα και ζωηρή κίνηση. Κάτι τέτοιο μπορεί να παρατηρήσει κανείς στις σκηνές του Δωδεκαόρτου, που αναπτύσονται στην καμάρα, κάποιες από τις οποίες μάλιστα ξεχωρίζουν για το ρεαλισμό τους, όπως η σκηνή της Βρεφοκτονίας πάνω από το νότιο τοίχο.
|
|
|
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση της φιλοξενίας του Αβραάμ που καταλαμβάνει το μέτωπο του ιερού.
Επίσης επιμελώς εικονίζονται, η θυσία του Αβραάμ, ο Ευαγγελισμός, οι άγιοι Διονύσιος, Βλάσιος, Τίτος, ο αββάς Ζωσιμάς με το άγιο ποτήριο, η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, η Αγία Αναστασία, η Σταύρωση, η Αποκαθήλωση, η Προδοσία και η σύλληψη, ο Ηρώδης και η σφαγή των νηπίων, τα Εισόδια της Θεοτόκου, η Γέννηση του Χριστού, η φυγή στην Αίγυπτο, η Δευτέρα παρουσία στην οποία σώζεται μόνο η δόξα του Χριστού, οι στρατιωτικοί άγιοι Γεώργιος, Δημήτριος, και Θεόδωρος.
Επίσης επιμελώς εικονίζονται, η θυσία του Αβραάμ, ο Ευαγγελισμός, οι άγιοι Διονύσιος, Βλάσιος, Τίτος, ο αββάς Ζωσιμάς με το άγιο ποτήριο, η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, η Αγία Αναστασία, η Σταύρωση, η Αποκαθήλωση, η Προδοσία και η σύλληψη, ο Ηρώδης και η σφαγή των νηπίων, τα Εισόδια της Θεοτόκου, η Γέννηση του Χριστού, η φυγή στην Αίγυπτο, η Δευτέρα παρουσία στην οποία σώζεται μόνο η δόξα του Χριστού, οι στρατιωτικοί άγιοι Γεώργιος, Δημήτριος, και Θεόδωρος.
|
|
Στην κόχη του ιερού βήματος εικονίζεται ο Χριστός Παντοκράτωρ, δορυφορούμενος από την Παναγία και το Άγιο Ιωάννη τον πρόδρομο. Κάτωθεν συλλειτουργούντες ιεράρχες και διάκονοι και πιο κάτω η παράσταση του Μελισμού.
Στην καμάρα του ιερού βήματος εικονίζεται η Ανάληψη του Χριστού δορυφορούμενου από αγγέλους κρατούντων την έναστρη δόξα.
Στην καμάρα του ιερού βήματος εικονίζεται η Ανάληψη του Χριστού δορυφορούμενου από αγγέλους κρατούντων την έναστρη δόξα.
|
|
|
Αξιοπρόσεκτα είναι τα σπάνια γραπτά οικόσημα του κτήτορα-φεουδάρχη της περιοχής, στο ανακουφιστικό τόξο της εισόδου όπου διακρίνεται η κεφαλή του Αγίου Νικολάου, καθώς και στο νότιο τοίχο δίπλα στο Αρχάγγελο Μιχαήλ.
|
|
Η εκκλησία εορτάζει την 6η Δεκεμβρίου.
Αθήνα 10 Οκτωβρίου 2025 Ε Θ Α Ι Ο Σ