ενασ τοποσ σιωπησ, εκει κοντα στον παραδεισο
«ΟυδΕν τον θΑνατον διαφΕρειν του ζην» ΘαλΗς ο ΜιλΗσιος
12η Οκτωβρίου 2025: Περιήγηση με την "ΚΕΔΡΟΣ" και ξεναγό την Ελίζα Κουγιουμτζόγλου, στο υπαίθριο μουσείο-γλυπτοθήκη, το Α΄κοιμητήριο Αθηνών.
Το Ελληνικό φως, η διαφάνεια του μαρμάρου, η σμίλη του καλλιτέχνη, το πράσινο των φυτών και των δένδρων, οι επιγραφές που θυμίζουν, οι συμβολισμοί που αντλούν από την παράδοση και την θρησκεία του τόπου, συνθέτουν ένα νοσταλγικό αφήγημα με ενδιαφέρουσες και ποικίλες αναγνώσεις. Εδώ ο θάνατος παντρεύεται την τέχνη και η σμίλη του γλύπτη διηγείται στιγμές από τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Κυριαρχικός είναι ο ρόλος του «Πενθούντος Πνεύματος», του μελαγχολικού αγγέλου που συμβολίζει τον θάνατο.
Αυτή η πολιτεία κεκοιμημένων αποτελεί ένα χώρο διαχρονικής μνήμης που ενώνει αυτά που συνέβησαν με αυτά που θα συμβούν. Μνήμης που ξεκινά από την γέννηση, την δημιουργία και φτάνει στην ανάσταση. Είναι τόπος περισυλλογής και διαλογισμού.
Η ζωή και ο θάνατος είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο από την πρώτη ημέρα της δημιουργίας του. Κι όμως βαθιά μέσα του δεν μπόρεσε ποτέ να τον αποδεχτεί. Στην προσπάθεια του να διατηρήσει ζωντανή στην μνήμη του την εικόνα αυτών που έφυγαν, χτίζει μνημεία, μνήματα και τάφους. Τόπους λατρείας και επικοινωνίας.
Η νεκρόπολις αυτή ιδρύθηκε το 1837 σε έκταση που δωρήθηκε από τον Ιωάννη Παπαρρηγόπουλο στον Δήμο Αθηναίων, με αντάλλαγμα μία κρήνη ποτίσματος. Λειτούργησε απερίφρακτο γύρω από τον ναό του Αγίου Λαζάρου μέχρι να οριστικοποιηθεί η νομοθεσία περί νεκροταφείων. Γι’ αυτό αποκαλείτο «Κοιμητήριον του Αγίου Λαζάρου». Το τελικό σχήμα του Κοιμητηρίου έχει διαμορφωθεί από τμηματικές επεκτάσεις που έγιναν από το 1859 έως και το 1943. Για τις ανάγκες αυτών των επεκτάσεων απαλλοτριώθηκαν διάφορες εκτάσεις. Σήμερα καταλαμβάνει έκταση 225 στρεμμάτων και περιλαμβάνει 10.500 οικογενειακούς τάφους και 2.120 τάφους τριετούς χρήσης.
Το Ελληνικό φως, η διαφάνεια του μαρμάρου, η σμίλη του καλλιτέχνη, το πράσινο των φυτών και των δένδρων, οι επιγραφές που θυμίζουν, οι συμβολισμοί που αντλούν από την παράδοση και την θρησκεία του τόπου, συνθέτουν ένα νοσταλγικό αφήγημα με ενδιαφέρουσες και ποικίλες αναγνώσεις. Εδώ ο θάνατος παντρεύεται την τέχνη και η σμίλη του γλύπτη διηγείται στιγμές από τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Κυριαρχικός είναι ο ρόλος του «Πενθούντος Πνεύματος», του μελαγχολικού αγγέλου που συμβολίζει τον θάνατο.
Αυτή η πολιτεία κεκοιμημένων αποτελεί ένα χώρο διαχρονικής μνήμης που ενώνει αυτά που συνέβησαν με αυτά που θα συμβούν. Μνήμης που ξεκινά από την γέννηση, την δημιουργία και φτάνει στην ανάσταση. Είναι τόπος περισυλλογής και διαλογισμού.
Η ζωή και ο θάνατος είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο από την πρώτη ημέρα της δημιουργίας του. Κι όμως βαθιά μέσα του δεν μπόρεσε ποτέ να τον αποδεχτεί. Στην προσπάθεια του να διατηρήσει ζωντανή στην μνήμη του την εικόνα αυτών που έφυγαν, χτίζει μνημεία, μνήματα και τάφους. Τόπους λατρείας και επικοινωνίας.
Η νεκρόπολις αυτή ιδρύθηκε το 1837 σε έκταση που δωρήθηκε από τον Ιωάννη Παπαρρηγόπουλο στον Δήμο Αθηναίων, με αντάλλαγμα μία κρήνη ποτίσματος. Λειτούργησε απερίφρακτο γύρω από τον ναό του Αγίου Λαζάρου μέχρι να οριστικοποιηθεί η νομοθεσία περί νεκροταφείων. Γι’ αυτό αποκαλείτο «Κοιμητήριον του Αγίου Λαζάρου». Το τελικό σχήμα του Κοιμητηρίου έχει διαμορφωθεί από τμηματικές επεκτάσεις που έγιναν από το 1859 έως και το 1943. Για τις ανάγκες αυτών των επεκτάσεων απαλλοτριώθηκαν διάφορες εκτάσεις. Σήμερα καταλαμβάνει έκταση 225 στρεμμάτων και περιλαμβάνει 10.500 οικογενειακούς τάφους και 2.120 τάφους τριετούς χρήσης.
Είσοδος
Τάφοι Ιεραρχών
|
|
Τάφοι Πρωθυπουργών
|
|
Μνημείο ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΒΕΡΩΦ. Έργο του γλύπτη Δημ. Φιλιππότη
Ο Αβέρωφ μεταξύ άλλων, χρηματοδότησε την επέκταση του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, την αναμόρφωση του Παναθηναϊκού σταδίου, τον ανδριάντα του Ρήγα και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στον Αβέρωφ επίσης οφείλονται η ανέγερση των ομώνυμων φυλακών (κατεδαφίστηκαν το 1971), η σχολή Ευελπίδων, η Γεωργική σχολή της Λάρισας, το Ωδείο των Αθηνών κ.α. Το μεγαλύτερο ευεργέτημα του πάντως θεωρείται η δωρεά 2.500.000 χρυσών φράγκων στο Πολεμικό Ναυτικό, χρήματα με τα οποία ναυπηγήθηκε το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ». Ο Γεώργιος Αβέρωφ πέθανε στην Αλεξάνδρεια στις 15 Ιουλίου του 1899 και κηδεύτηκε σε πάνδημο πένθος του Ελληνισμού. Η Ελληνική Κυβέρνηση (του Γ. Θεοτόκη) στις 22 Απριλίου του 1908 έστειλε το εύδρομο "ΜΙΑΟΥΛΗΣ" και μετέφερε τη σορό του στην Ελλάδα όπου με ιδιαίτερες τελετές αναπαύθηκε στο χώμα της πατρίδας του που τόσα πολλά είχε προσφέρει.Η Ελληνική Πολιτεία, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις πλούσιες προς το έθνος δωρεές και υπηρεσίες, τον ανακήρυξε Μέγα Εθνικό Ευεργέτη και ανήγειρε μαρμάρινο ανδριάντα προ των προπυλαίων του Παναθηναϊκού Σταδίου.
|
|
Άγγελος, μνημείο Ι. ΛΕΜΠΕΣΗ έργο του γλύπτη Νικ. Γεωργαντή. Πίσω Οίκος ΑΠΑΖΟΓΛΟΥ και δεξιά μνημείου ΓΡΑΤΣΟΥ.
Ναϊσκόμορφο μαυσωλείο ΕΡΡΙΚΟΥ ΣΛΗΜΑΝ. Αρχιτεκτονική Ερνέστου Τσίλερ, γλυπτική Γεωργίου Ξενάκη
Αποτελεί αντίγραφο αμφιπρόστυλου δωρικού ναού. Οι παραστάσεις που κοσμούν τη βάση του μνημείου απεικονίζουν σκηνές από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια στη νότια και ανατολική πλευρά, την κατασκευή των τειχών της Τίρυνθας στη δυτική και χαρακτηριστικά ευρήματα από τις ανασκαφές, με τον Ερρίκο και την σύζυγο του Σοφία Εγκαστρωμένου-Σλήμαν στο κέντρο της βόρειας πλευράς. Στις μετόπες του μνημείου απεικονίζονται ευρήματα από τις ανασκαφές στην Τροία. Στο μπροστινό μέρος υπάρχει η προτομή του.
|
Οίκος ΣΙΚΙΑΡΙΔΗ Ναϊσκόμορφο μνημείο.
|
Μνημείο ΚΟΡΥΖΗ
|
|
|
Μαυσωλείο οικογένειας ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ, γλύπτης Francesco Jerace
Το ανάγλυφο στην πρόσοψη συμβολίζει την πορεία προς τον Άδη.
Το ανάγλυφο στην πρόσοψη συμβολίζει την πορεία προς τον Άδη.
Η καταγωγή της οικογένειας είναι από την Καππαδοκία, στην οποία εγκαταστάθηκε στα 1700 λόγω της δίωξης των μελών της οικογένειας του Γεωργίου Πεσμά, συμβούλου εξ απορρήτων του Σουλτάνου Αχμέτ Β΄, ύστερα από τον απαγχονισμό του Πεσμά από τον Σουλτάνο Μουσταφά Β΄. Από τότε το επώνυμο μεταβλήθηκε σε "Πεσμαζόγλου" (τα παιδιά του Πεσμά). Ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου, γιος του Γεωργίου Πεσμά, εγκαταστάθηκε στην Σμύρνη, όπου γεννήθηκε ο γιος του Γεώργιος Πεσμαζόγλου. Ο τελευταίος εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, καταφέρνοντας να αποκτήσει τεράστια περιουσία και να διακριθεί στην τοπική κοινωνία.
Τα παιδιά του ίδρυσαν την τράπεζα "Πεσμαζόγλου και Υιοί", η οποία εξελίχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες. Με την εγκατάσταση των μελών της οικογένειας στην Αθήνα, ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου εξαγόρασε την Τράπεζα Αθηνών, μετατρέποντάς την σε ένα από τα σημαντικότερα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας με υποκαταστήματα στην Αίγυπτο και την Τουρκία. Η τράπεζα σταδιακά άλλαξε χέρια. Αρκετά μέλη της οικογένειας Πεσμαζόγλου ασχολήθηκαν με την πολιτική ή κατέλαβαν ακαδημαϊκές θέσεις.
Τα παιδιά του ίδρυσαν την τράπεζα "Πεσμαζόγλου και Υιοί", η οποία εξελίχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες. Με την εγκατάσταση των μελών της οικογένειας στην Αθήνα, ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου εξαγόρασε την Τράπεζα Αθηνών, μετατρέποντάς την σε ένα από τα σημαντικότερα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας με υποκαταστήματα στην Αίγυπτο και την Τουρκία. Η τράπεζα σταδιακά άλλαξε χέρια. Αρκετά μέλη της οικογένειας Πεσμαζόγλου ασχολήθηκαν με την πολιτική ή κατέλαβαν ακαδημαϊκές θέσεις.
|
|
|
Οίκος ΜΕΡΚΟΥΡΗ. Στήλη με ανθέμιο και
πενθούν πνεύμα με ανεστραμμένη σβηστή δάδα |
Γενική Άποψη
|
|
|
Ο τάφος της 17χρονης Κιμωλιάτισας Σοφίας Αφεντάκη. Πάντα κάποιος περνά και βάζει ένα λουλούδι στο χέρι της.
Η κοιμωμένη στάρ του κοιμητηρίου. Γλυπτό απερίγραπτης ομορφιάς, εκφραστικότητας και απόδοσης των πτυχών στα υφάσματα. Η νεότητα, η αγνότητα και η γαλήνη της, αποτυπώθηκαν από τη σμίλη του καλλιτέχνη. Η προσέγγιση και η παρατήρησή του δημιουργεί συναισθηματική έξαρση. Αγέραστη μένει η κοιμωμένη. Δεν αφυπνίζεται, αλλά και δεν γερνά. Λυτρωτικό το μάρμαρο, προστατεύει τον ύπνο και την νεότητα της κόρης. Η Σοφή πέθανε στις 17 Δεκεμβρίου 1873 σε ηλικία 17 ετών από φυματίωση και πέρασε στην αθανασία χάρη στο γλυπτό του Γιαννούλη Χαλεπά. Το γλυπτό ωστόσο, ήταν σε γύψινη μορφή. Αυτός που ανέλαβε να τον σμιλέψει πάνω σε μάρμαρο ήταν ο Αλέξιος Λάβδας, ο οποίος πήρε το πρόπλασμα από τον Χαλεπά και το φιλοτέχνησε πάνω σ’ έναν όγκο λεπτόκοκκου μαρμάρου από την Ιταλία. Μεγάλο κομμάτι της μεταφοράς του στο μάρμαρο επέβλεψε ο ίδιος ο Χαλεπάς.
Το άγαλμα υπέστη διάφορους βανδαλισμούς. Τέλη της δεκαετίας του 1920, δέχτηκε επίθεση αγνώστου με υδροχλωρικό οξύ (άκουα φόρτε), προκαλώντας σοβαρές βλάβες στην επιφάνειά του. Τον Οκτώβριο του 2007 ένα Σαββατόβραδο, άγνωστοι εισέβαλαν στο κοιμητήριο και το έβαψαν με μπογιά.
Τα ίχνη τους είναι ορατά στο μάρμαρο, όπως το σημάδι στο αριστερό μάγουλο. Ένα ύπουλο δάκρυ κατάφερε και ξέφυγε ως έκφραση θαυμασμού για το υπέροχο έργο του Τηνιακού Γιαννούλη Χαλεπά. Του ανθρώπου που κατάντησε ο τρελός του χωριού, στην προσπάθεια της μάνας του να τον αποτρέψει από την τέχνη που με πάθος αγαπούσε.
Τα ίχνη τους είναι ορατά στο μάρμαρο, όπως το σημάδι στο αριστερό μάγουλο. Ένα ύπουλο δάκρυ κατάφερε και ξέφυγε ως έκφραση θαυμασμού για το υπέροχο έργο του Τηνιακού Γιαννούλη Χαλεπά. Του ανθρώπου που κατάντησε ο τρελός του χωριού, στην προσπάθεια της μάνας του να τον αποτρέψει από την τέχνη που με πάθος αγαπούσε.
|
|
|
Οικογένειαι ΑΛΒΑΝΟΠΟΥΛΩΝ
|
Οικογένεια ΡΑΛΛΗ
|
|
|
Μνημείο ΛΙΖΑΣ ΤΣΑΡΜΑΚΛΗ γλύπτης Χριστόφορος Νάτσιος
|
Οίκος ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ
|
Οικογένεια ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗ
|
|
|
|
Μνημείο οικογένειας ΤΣΑΛΙΚΗ
|
Λυσικράτειο μνημείο οικογένειας ΚΩΝ. ΚΑΡΑΠΑΝΟΥ
|
|
|
|
Μνημείο ΜΑΡΙΚΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ
|
Οικογένεια ΒΟΥΔΟΥΡΗ
|
|
|
|
Μνημείο ΠΑΥΛΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ γλύπτης Ιω. Βιτσάρης
Η γυναικεία μορφή απεικονίζει την "Ιστορία". |
Μνημείο ΑΝΤ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ γλύπτης Γεωργ. Βρούτος
Γυναικεία μορφή που εικονίζει την "Επιστήμη" |
|
|
|
Μνημείο ΑΙΚ. ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ γλύπτης αφοι Φυτάλη
|
|
|
|
Ταφικό σύμπλεγμα οικογένειας ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ- ΚΑΣΙΜΑΤΗ. Οι τέσσερις γυναικείες μορφές απεικονίζουν την Πίστη, την Ελεημοσύνη, την Ελπίδα και την Δικαιοσύνη. Καθιστή η ΜΑΡΙΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ . Γλύπτης Δημ. Φιλιππότης
Γενική άποψη
|
|
Ταφικό μνημείο ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΣΙΤΣΑ
Το εντυπωσιακό μνημείο είναι ένα από τα μεγαλύτερα της Ελλάδας και βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου.
Είναι έργο των Τηνίων γλυπτών Γεώργιου και Λάζαρου Φυτάλη. Ο ανδριάντας είναι σε φυσικό μέγεθος τοποθετημένος σε ψηλή βάση. Το κάτω τμήμα της βάσης κοσμείται από ένα αρχαιοπρεπές ανάγλυφο το οποίο απεικονίζει 4 γυναικείες μορφές, προσωποποιήσεις των πόλεων Αθήνας, Αλεξάνδρειας, Μετσόβου και ίσως Θεσσαλονίκης, οι οποίες θρηνούν γύρω από την τεφροδόχο. Τα δύο άκρα της σύνθεσης απολήγουν σε δύο αγάλματα όμοια με τη Σφίγγα της Αιγύπτου.
Ο Μιχαήλ Τοσίτσας αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους ευεργέτες του ελληνικού κράτους. Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους ο Μιχαήλ Τοσίτσας υπήρξε ο πρώτος Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια από το 1835 έως το 1853. Συνέβαλε στην ίδρυση της ελληνικής κοινότητας και μαζί με τα αδέλφια του την βοήθησε να αποκτήσει σημαντικές εκπαιδευτικές και εκκλησιαστικές υποδομές. Στη γενέτειρά του, το Μέτσοβο, έστελνε κάθε χρόνο, όσο ζούσε, σημαντικά χρηματικά ποσά για την ανακούφιση των φτωχών. Μάλιστα κατέθεσε στην Εθνική Τράπεζα πάνω από 100.000 δραχμές (τότε), για να πληρώνονται από τους τόκους δύο δάσκαλοι για να διδάσκουν τα νέα παιδιά. Ο ίδιος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αλεξάνδρεια, ωστόσο, μετά από ένα βαρύ εγκεφαλικό επέστρεψε στην Ελλάδα το 1854 και έζησε σ’ αυτή ως τον θάνατό του. Ο Μιχαήλ και η σύζυγός του Ελένη Τοσίτσα δεν απέκτησαν παιδιά, γι’ αυτό και μετά το θάνατό του δώρισε το μεγαλύτερο κομμάτι της περιουσίας του στο ελληνικό κράτος. Το ταφικό μνημείο είναι ένα από τα ελάχιστα παραδείγματα αιγυπτιακής επιρροής στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, κάτι το οποίο το κάνει ιδιαίτερα ξεχωριστό.
Το εντυπωσιακό μνημείο είναι ένα από τα μεγαλύτερα της Ελλάδας και βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου.
Είναι έργο των Τηνίων γλυπτών Γεώργιου και Λάζαρου Φυτάλη. Ο ανδριάντας είναι σε φυσικό μέγεθος τοποθετημένος σε ψηλή βάση. Το κάτω τμήμα της βάσης κοσμείται από ένα αρχαιοπρεπές ανάγλυφο το οποίο απεικονίζει 4 γυναικείες μορφές, προσωποποιήσεις των πόλεων Αθήνας, Αλεξάνδρειας, Μετσόβου και ίσως Θεσσαλονίκης, οι οποίες θρηνούν γύρω από την τεφροδόχο. Τα δύο άκρα της σύνθεσης απολήγουν σε δύο αγάλματα όμοια με τη Σφίγγα της Αιγύπτου.
Ο Μιχαήλ Τοσίτσας αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους ευεργέτες του ελληνικού κράτους. Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους ο Μιχαήλ Τοσίτσας υπήρξε ο πρώτος Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια από το 1835 έως το 1853. Συνέβαλε στην ίδρυση της ελληνικής κοινότητας και μαζί με τα αδέλφια του την βοήθησε να αποκτήσει σημαντικές εκπαιδευτικές και εκκλησιαστικές υποδομές. Στη γενέτειρά του, το Μέτσοβο, έστελνε κάθε χρόνο, όσο ζούσε, σημαντικά χρηματικά ποσά για την ανακούφιση των φτωχών. Μάλιστα κατέθεσε στην Εθνική Τράπεζα πάνω από 100.000 δραχμές (τότε), για να πληρώνονται από τους τόκους δύο δάσκαλοι για να διδάσκουν τα νέα παιδιά. Ο ίδιος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αλεξάνδρεια, ωστόσο, μετά από ένα βαρύ εγκεφαλικό επέστρεψε στην Ελλάδα το 1854 και έζησε σ’ αυτή ως τον θάνατό του. Ο Μιχαήλ και η σύζυγός του Ελένη Τοσίτσα δεν απέκτησαν παιδιά, γι’ αυτό και μετά το θάνατό του δώρισε το μεγαλύτερο κομμάτι της περιουσίας του στο ελληνικό κράτος. Το ταφικό μνημείο είναι ένα από τα ελάχιστα παραδείγματα αιγυπτιακής επιρροής στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, κάτι το οποίο το κάνει ιδιαίτερα ξεχωριστό.
|
|
Ταφικό μνημείο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ ΚΟΡΑΗ. Στήλη με ανθέμιο. Η προτομή είναι έργο του γλύπτη Γ. Βρούτου
Ο λόγιος, ιατρός Αδαμάντιος Κοραής συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση του κινήματος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Από το Παρίσι επεδίωξε την πνευματική αφύπνιση των συμπατριωτών του τόσο με το συγγραφικό του έργο, όσο και με την συντονισμένη του δράση στην παιδευτική προσπάθεια των συγχρόνων του, Ελλήνων λογίων. Η πεποίθηση του για την ανάγκη απελευθέρωσης από τον τουρκικό ζυγό, θα τον οδηγήσει σε μια ευρεία εκδοτική δραστηριότητα έργων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Η κίνηση αυτή βασίστηκε στη σκέψη πως η πνευματική πρόοδος των συμπατριωτών του αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την πολιτική τους ανεξαρτησία.
«Χαῖρε Πρεσβύτα Σοφὲ καὶ κοινὲ Πάτερ τῶν Ἑλλήνων […] κήρυττε μὲ τὴν στεντόρειόν σου φωνὴν εἰς τὰ σοφὰ ἔθνη τῆς γῆς, πόσον μεγάλα εἶναι τὰ δικαιώματά μας». Δημήτριος Υψηλάντης προς τον Αδαμάντιο Κοραή, Απρίλιος του 1821.
«Χαῖρε Πρεσβύτα Σοφὲ καὶ κοινὲ Πάτερ τῶν Ἑλλήνων […] κήρυττε μὲ τὴν στεντόρειόν σου φωνὴν εἰς τὰ σοφὰ ἔθνη τῆς γῆς, πόσον μεγάλα εἶναι τὰ δικαιώματά μας». Δημήτριος Υψηλάντης προς τον Αδαμάντιο Κοραή, Απρίλιος του 1821.
|
|
|
ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ
|
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ
|
Μνημείον ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΚΟΥΜΠΑΡΗ. Προέδρου της εν
Κων/πολη εφορίας της Φιλικής Εταιρείας. Ο άγγελος στην βάση (ΠΕΝΘΟΥΝ ΠΝΕΥΜΑ) κρατάει μια ανεστραμμένη δάδα με σβηστή φλόγα από την οποία βγαίνει μια πεταλούδα, σύμβολο της ψυχής. |
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ
Σιγά διαβάτη, εδώ κοιμάται ο Γέρος του Μοριά, τον ύπνο του μη του ταράξεις. |
|
|
|
Μνημείο οικ. ΒΑΡΚΑ
|
ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΖΕΡΒΑΣ
|
|
|
|
|
Οίκος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΔΡΟΣΙΟΥ
|
|
|
|
Οικογένεια ΜΑΝΤΑΚΑ
|
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΔΕΛΙΓΙΑΝΝΗΣ 1771-1857
|
|
|
|
Ναϊσκόμορφο μαυσωλείο ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΚΟΥΠΠΑ γλύπτης Francesco Jerace
|
Ναϊσκόμορφο μαυσωλείο οικογένειας ΘΕΟΛΟΓΟΥ
|
|
|
|
Γενική άποψη
|
Λάρνακα
|
|
|
ΟΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ
|
|
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΙΓΙΝΗΤΗΣ 1862 - 1934
Ο σπουδαίος αστρονόμος Δημήτριος Αιγινίτης (1862-1934) υπήρξε ο μακροβιότερος Διευθυντής του Αστεροσκοπείου Αθηνών (1890 έως 1934), και ένας από τους σημαντικότερους. Ανέλαβε Διευθυντής μετά από πρόσκληση του Χ. Τρικούπη, έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του στο Παρίσι με κρατική υποτροφία. Σημαντικά ήταν τα επιτεύγματα κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Ίδρυσε τα τρία Τμήματα του Αστεροσκοπείου (Αστρονομικό, Περιβάλλοντος και Γεωδυναμικό) τα οποία αποτελούν σήμερα τα τρία Ινστιτούτα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Επέκτεινε το δίκτυο των μετεωρολογικών σταθμών σε 100 συνολικά σταθμούς. Ξεκίνησε τη συστηματική παρακολούθηση των σεισμών και άλλων γεωφυσικών παραμέτρων. Εισήγαγε την Ελλάδα στο Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο το 1923, στο Παγκόσμιο Σύστημα Αναφοράς Χρόνου και στο Διεθνές Σύστημα Μέτρων και Σταθμών. Οργάνωσε την υπηρεσία ρύθμισης χρονομέτρων του εμπορικού και πολεμικού ναυτικού, ώστε να μπορούν τα πλοία να βρίσκουν το στίγμα τους. Εξέδωσε τα Χρονικά του Αστεροσκοπείου στα γαλλικά – 12 τόμοι, που περιείχε δημοσιεύσεις και ερευνητικές εργασίες, το Bulletin Météorologique με προγνωστικά για τον καιρό, «Το Κλίμα της Ελλάδος», καθώς και πλήθος εκλαϊκευτικών και πανεπιστημιακών συγγραμμάτων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Αναβάθμισε το Αστρονομικό Τμήμα με νέα όργανα και τηλεσκόπια (Δωρίδη και Συγγρού). Ο Δ. Αιγινίτης διετέλεσε δύο φορές Υπουργός Παιδείας (1917, 1926), ενώ υπήρξε καθηγητής Μετεωρολογίας και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ίδρυσε την Ακαδημία Αθηνών (1926), αναδιοργάνωσε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, και πρωτοστάτησε στην ανέγερση της Φιλεκπαιδευτικής εταιρείας στο Ψυχικό. Αποτέλεσε δε ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης.
Ο σπουδαίος αστρονόμος Δημήτριος Αιγινίτης (1862-1934) υπήρξε ο μακροβιότερος Διευθυντής του Αστεροσκοπείου Αθηνών (1890 έως 1934), και ένας από τους σημαντικότερους. Ανέλαβε Διευθυντής μετά από πρόσκληση του Χ. Τρικούπη, έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του στο Παρίσι με κρατική υποτροφία. Σημαντικά ήταν τα επιτεύγματα κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Ίδρυσε τα τρία Τμήματα του Αστεροσκοπείου (Αστρονομικό, Περιβάλλοντος και Γεωδυναμικό) τα οποία αποτελούν σήμερα τα τρία Ινστιτούτα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Επέκτεινε το δίκτυο των μετεωρολογικών σταθμών σε 100 συνολικά σταθμούς. Ξεκίνησε τη συστηματική παρακολούθηση των σεισμών και άλλων γεωφυσικών παραμέτρων. Εισήγαγε την Ελλάδα στο Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο το 1923, στο Παγκόσμιο Σύστημα Αναφοράς Χρόνου και στο Διεθνές Σύστημα Μέτρων και Σταθμών. Οργάνωσε την υπηρεσία ρύθμισης χρονομέτρων του εμπορικού και πολεμικού ναυτικού, ώστε να μπορούν τα πλοία να βρίσκουν το στίγμα τους. Εξέδωσε τα Χρονικά του Αστεροσκοπείου στα γαλλικά – 12 τόμοι, που περιείχε δημοσιεύσεις και ερευνητικές εργασίες, το Bulletin Météorologique με προγνωστικά για τον καιρό, «Το Κλίμα της Ελλάδος», καθώς και πλήθος εκλαϊκευτικών και πανεπιστημιακών συγγραμμάτων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Αναβάθμισε το Αστρονομικό Τμήμα με νέα όργανα και τηλεσκόπια (Δωρίδη και Συγγρού). Ο Δ. Αιγινίτης διετέλεσε δύο φορές Υπουργός Παιδείας (1917, 1926), ενώ υπήρξε καθηγητής Μετεωρολογίας και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ίδρυσε την Ακαδημία Αθηνών (1926), αναδιοργάνωσε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, και πρωτοστάτησε στην ανέγερση της Φιλεκπαιδευτικής εταιρείας στο Ψυχικό. Αποτέλεσε δε ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης.
|
|
|
|
|
|
|
Μνημείο ΜΑΡΙΑ ΔΕΛΛΗΓΙΑΝΝΗ κοιμωμένη. Γλύπτης Ιωάννης Βιτσάρης
|
|
|
Οικογένεια ΒΕΡΣΗ
|
Οικογένεια ΑΘΗΝΟΓΕΝΟΥΣ
|
|
|
|
Μνημείο ΘΕΟΦΑΝΗ ΤΡΟΥΓΚΑ
|
Γενική Άποψη
|
|
|
|
Οίκος ΤΣΟΜΛΕΚΑΖΟΓΛΟΥ
|
Οικογένεια ΠΕΡ. Β. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
|
|
|
|
|
|
|
|
Οίκος ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
|
Οικογένεια ΒΟΥΚΡΑ
|
|
|
|
Οικογένεια ΑΝΤ. Γ. ΠΑΠΠΑΔΑΚΗ
|
|
|
|
|
Μνημείο ΧΑΡΟΚΟΠΟΥ
|
|
|
|
|
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΑΝΔΡΕΟΥ ΛΟΥΡΙΩΤΗΣ
Ανεστραμμένη δάδα με την φλόγα να σβήνει. |
ΣΕΒΑΣΤΗ ΣΟΥΤΣΗ η φίλη των Μουσών
|
|
|
|
ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ
|
ΜΑΝΩΛΗΣ ΓΛΕΖΟΣ
|
|
|
|
ΛΟΥΚΗΣ ΑΚΡΙΤΑΣ
|
ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ
|
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
|
|
|
|
|
ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΛΕΥΡΑΣ
|
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΙΟΥΦΑΣ
|
ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ
|
|
|
|
Οικογένεια ΚΟΥΜΕΛΗ πενθούν πνεύμα
|
ΣΟΦΙΑ ΒΕΜΠΟ
|
ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ
|
|
|
|
ΚΙΤΣΟΣ ΤΖΑΒΕΛΛΑΣ
|
ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΑΒΕΛΛΑΣ
|
Οίκος Ν. ΤΟΜΠΑΖΗ
|
|
|
|
Μνημείο ΣΤΕΛΛΑΣ ΣΤΑΜΠΟΛΤΖΗ γλύπτης Γεώργιος Μπονάνος
|
ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
|
Οίκος ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ
|
|
|
|
Τάφος ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
|
Οικογένεια ΜΠΕΝΑΚΗ
|
|
|
|
Οικογένεια ΑΛ. ΤΡΑΠΑΝΤΖΑΛΗ
|
Οβελίσκος. Μνημείο Οικογ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ
|
|
|
|
Οίκος ΧΡΗΣΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΩΣ
|
Μαυσωλείο ΑΝΔΡΕΑ ΣΥΓΓΡΟΥ
|
|
|
|
Οίκος ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΠΕΤΣΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
|
ΑΛΕΚΟΣ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ
|
|
|
Μνημείο ΣΧΙΝΑ
|
|
|
ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ
|
ΚΥΒΕΛΗ
|
ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗ
|
|
|
|
|
ΦΙΛΟΠΟΙΜΗΝ ΦΙΝΟΣ
|
ΑΛΙΚΗ ΒΟΥΓΙΟΥΚΛΑΚΗ
|
ΚΑΡΟΛΟΣ ΚΟΥΝ
|
|
|
|
|
Στρατάρχης ΑΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΓΟΣ
|
Ποιητής ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΟΥΡΗΣ γλύπτης Ν. Γεωργαντής
«Πέννα στην θανή μου ύμνους να μη γράψει, ούτε δάκρυ θέλω να χυθεί κανένα κι’ ούτε αυτός ακόμα θέλω να με κλάψει, που ελπίζει ψήφο νάχει από μένα» Σουρής ( ο βράχος εστάλη από την Σύρο) |
|
|
|
Οίκος ΠΕΤΡΟΥ ΠΕΤΡΙΔΟΥ
|
ΝΤΙΝΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
"Με συγχωρείτε κυρίες μου που δεν μπορώ να σηκωθώ" |
|
|
|
Μνημείο ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ
|
Μνημείο ΛΕΟΝΤΟΣ ΜΕΛΑ
|
|
|
Το Πρώτο Νεκροταφείο βρίσκεται στο τέρμα της οδού Αναπαύσεως, νότια του Παναθηναϊκού σταδίου, πάνω από τον Ιλισό στην θέση Γούβα, μεταξύ των λόφων του Αρδηττού και του λόφου της Πυριδιταποθήκης. Είναι κατάφυτο με πεύκα και κυπαρίσσια. Εκτός από το ορθόδοξο τμήμα, που καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο μέρος του κοιμητηρίου, περιλαμβάνει το ισραηλιτικό τμήμα έκτασης 2 περίπου στρεμμάτων, το προτεσταντικό τμήμα έκτασης 8,5 περίπου στρεμμάτων και το στρατιωτικό τμήμα έκτασης περίπου ενός στρέμματος.
Επώνυμοι και ανώνυμοι, σημαντικοί και ασήμαντοι, αφέντες και δούλοι, πλούσιοι και φτωχοί, ήρωες και προδότες, καλοί και κακοί, όλοι δύο μέτρα Γης.
Στο νεκροταφείο φιλοξενούνται ταφικά μνημεία σχεδιασμένα από διάσημους γλύπτες όπως οι Γιαννούλης Χαλεπάς, Ιωάννης Βιτσάρης, Δημήτριος Φιλιππότης, Γεώργιος Μπονάνος, Νικόλαος Γεωργαντής, Δημήτρης Αρμακόλας, Κοσμάς Ξενάκης, Κώστας Βαλσάμης, Μιχάλης Τόμπρος κ.ά. Με τον κανονισμό του 1934 προβλέπεται πως όσοι φτιάχνουν τάφους οικογενειακούς στη ζώνη πολυτελείας να διαμορφώνουν καλλιτεχνικά τους τάφους αυτούς με έργα όχι μικρότερης αξίας των 100.000 (τότε) δραχμών. Αν δεν γίνει αυτό εντός τριετίας, ανακαλείται η χορήγηση του τάφου, του επιστρέφεται το ποσό που έδωσε μειωμένο κατά 10% και ο χώρος επιστρέφει στον δήμο για μελλοντική νέα χρήση.
"Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Αθηναίων, διατίθενται 50 οικογενειακοί τάφοι από τους συνολικά 10.233 στο συγκεκριμένο νεκροταφείο, με τον πιο φθηνό να βρίσκεται στα 28.000 ευρώ και τον πιο ακριβό να αγγίζει τα 238.000 ευρώ". Χρήστος Λογαράς 07/12/2023, www.tanea.gr
Στις 26/08/2019 διατέθηκε Τάφος στο Τμήμα 1 εκτάσεως 20.29τ.μ. αντί 237.952.84 €.
Στις 20/10/2025 διάθεση Τάφου στο Τμήμα 5 εκτάσεως 7.5 τ.μ. αντί 69.508.32 €
Η περιήγηση διήρκησε δυόμιση ώρες και οι χώροι που είδαμε αποτελούν λιγότερο από το ένα δέκατο της έκτασης, από όπου και το παραπάνω φωτογραφικό υλικό.
*Πενθούν πνεύμα. Γυμνή ή ντυμένη φτερωτή, νεανική, ερμαφρόδιτη μάλλον μορφή με χαμηλωμένο κεφάλι, που κρατά μια ανεστραμμένη δάδα σε διάφορες στάσεις.
Τί λοιπόν; Τῆς ζωῆς μας τὸ σύνορο, θὰ τὸ δείχνει ἕνα ὀρθὸ κυπαρίσσι;
Κι ἀπὸ ὅ,τι εἴδαμε, ἀκούσαμε, ἀγγίξαμε, τάφου γῆ θὰ μᾶς ἔχει χωρίσει;
Ὅ,τι ἀγγίζουμε, ἀκοῦμε καὶ βλέπουμε, τοῦτο μόνο ζωή μας τὸ λέμε;
Κι αὐτὸ τρέμουμε μήπως τὸ χάσουμε, καὶ χαμένο στοὺς τάφους τὸ κλαῖμε;
Σ’ ὅ,τι ἀγγίζουμε, ἀκοῦμε καὶ βλέπουμε, τῆς ζωῆς μας ὁ κόσμος τελειώνει;
Τίποτε ἄλλο; Στερνό μας ἀπόρριμα, τὸ κορμὶ ποὺ σκορπιέται καὶ λιώνει;
Κάτι ἀνέγγιχτο ἀνήκουστο ἀθώρητο, μήπως κάτω ἀπ’ τοὺς τάφους ἀνθίζει;
Κι ὅ,τι μέσα μας κρύβεται ἀγνώριστο, μήπως πέρα ἀπ’ τὸ θάνατο ἀρχίζει;
Μήπως ὅ,τι θαρροῦμε βασίλεμα, γλυκοχάραμα αὐγῆς εἶναι πέρα
Κι ἀντὶ νὰ ‘ρθει μιὰ νύχτ’ ἀξημέρωτη, ξημερώνει μιὰ ἀβράδιαστη μέρα;
Μήπως εἶναι ἡ ἀλήθεια στὸ θάνατο, κι ἡ ζωὴ μήπως κρύβει τὴν πλάνη;
Ὅ,τι λέμε πὼς ζεῖ μήπως πέθανε, κι εἶναι ἀθάνατο ὅ,τι ἔχει πεθάνει; Γεώργιος Δροσίνης
Κι ἀπὸ ὅ,τι εἴδαμε, ἀκούσαμε, ἀγγίξαμε, τάφου γῆ θὰ μᾶς ἔχει χωρίσει;
Ὅ,τι ἀγγίζουμε, ἀκοῦμε καὶ βλέπουμε, τοῦτο μόνο ζωή μας τὸ λέμε;
Κι αὐτὸ τρέμουμε μήπως τὸ χάσουμε, καὶ χαμένο στοὺς τάφους τὸ κλαῖμε;
Σ’ ὅ,τι ἀγγίζουμε, ἀκοῦμε καὶ βλέπουμε, τῆς ζωῆς μας ὁ κόσμος τελειώνει;
Τίποτε ἄλλο; Στερνό μας ἀπόρριμα, τὸ κορμὶ ποὺ σκορπιέται καὶ λιώνει;
Κάτι ἀνέγγιχτο ἀνήκουστο ἀθώρητο, μήπως κάτω ἀπ’ τοὺς τάφους ἀνθίζει;
Κι ὅ,τι μέσα μας κρύβεται ἀγνώριστο, μήπως πέρα ἀπ’ τὸ θάνατο ἀρχίζει;
Μήπως ὅ,τι θαρροῦμε βασίλεμα, γλυκοχάραμα αὐγῆς εἶναι πέρα
Κι ἀντὶ νὰ ‘ρθει μιὰ νύχτ’ ἀξημέρωτη, ξημερώνει μιὰ ἀβράδιαστη μέρα;
Μήπως εἶναι ἡ ἀλήθεια στὸ θάνατο, κι ἡ ζωὴ μήπως κρύβει τὴν πλάνη;
Ὅ,τι λέμε πὼς ζεῖ μήπως πέθανε, κι εἶναι ἀθάνατο ὅ,τι ἔχει πεθάνει; Γεώργιος Δροσίνης
Πηγές: Περιήγηση-ξενάγηση
"Το Α΄Κοιμητήριο της Αθήνας" Μάρω Καρδαμίτση, Μαρία Δανιήλ εκδόσεις ΟΛΚΟΣ
"Το Α΄Κοιμητήριο της Αθήνας" Μάρω Καρδαμίτση, Μαρία Δανιήλ εκδόσεις ΟΛΚΟΣ
Αθήνα 21 Οκτωβρίου 2025 Ε Θ Α Ι Ο Σ