|
Ο φιλάνθρωπος βαρκάρης
|
|
Στο κοιμητήριο του Αγ. Λουκά στα Χανιά, μια γωνιά τραβάει την προσοχή του επισκέπτη.
Δίπλα σε δυό μνημεία πεσόντων, του Ρωσικού ναυτικού την περίοδο 1897-1911 και Σοβιετικών πολεμιστών στην μάχη της Κρήτης, ένας άλλος περίεργος τάφος. |
Στην αναθηματική στήλη διαβάζω το επίγραμμα:
Ας ήσουν μαύρος. Ας μην ήσουν χριστιανός. Ας ήταν μαύρη η μορφή σου. Από το χιόνι πιο λευκή ήτανε η ψυχή σου. Ενώ στην μαρμάρινη πλάκα ταυτοποιείται ο κεκοιμημένος: Σαλής Χελιδωνάκης ο φιλάνθρωπος μαύρος βαρκάρης. Με ξένισε η εικόνα. Περιέργεια; Μα τι λέτε! Εγώ περίεργος; Σχεδόν δεν κοιμήθηκα. Μέχρι τα ξημερώματα παρατηρούσα τις φωτογραφίες που τράβηξα και σκεπτόμουνα. Δεν ήταν δύσκολο τελικά να μάθω. Όποιον κι αν ρωτήσεις εδώ στα Χανιά, κάτι θα ξέρει για τον νεκρό που η φήμη του αγγίζει πια τα όρια του θρύλου. Εγώ βέβαια σαν ξενομπάτης δεν είχα ιδέα, όμως και στο διαδίκτυο υπάρχουν πλείστες όσες αναφορές. Ο Σαλής Χελιδωνάκης λοιπόν που ήταν γιος του Ιμπραχήμ και της Αριφέ, γεννήθηκε στα Χανιά το 1884. Οι γονείς του ήταν μαύροι δούλοι, Σουδανικής καταγωγής. Δεν ήταν Χαλικούτης όπως ακούγεται, δεν άνηκε δηλ. στους βεδουίνους που μεταφέρθηκαν από την Βόρεια Αφρική. Το 1856, με τη δημοσίευση του Χάτι Χουμαγιούν (Ηatt-i Ηumayun), καταργήθηκε η δουλεία και αρκετοί απ’ αυτούς παρέμειναν στα Χανιά, εργαζόμενοι κυρίως ως αχθοφόροι. |
|
Το 1922 με την ανταλλαγή των πληθυσμών, παρότι μουσουλμάνος, δεν ακολούθησε τους ομοθρήσκους του, αλλά προτίμησε να παραμείνει στα Χανιά. Σ΄αυτό βοήθησε η Αγγλική υπηκοότητα που είχε πάρει κατά την περίοδο της Κρητικής πολιτείας και η οποία τον καθιστούσε μη ανταλλάξιμο.
Λεμβούχος στην μπλε βάρκα του Σταύρου Τσιριγωτάκη, μετέφερε επιβάτες από και προς τα πλοία που αγκυροβολούσαν τότε έξω από τον προλιμένα λόγω αβαθών. Η ρώμη του, του επέτρεπε να είναι πάντα ο πρώτος που φόρτωνε και μετέφερε επιβάτες. Φτωχός ο ίδιος αλλά ολιγαρκής, με τα λίγα του χρήματα βοηθούσε άλλους φτωχότερους. Ένα μέρος από τον πενιχρό του μισθό, το διέθετε για να αγοράζει τρόφιμα τα οποία προσέφερε διακριτικά σε φτωχές οικογένειες. Τίμιος, εργατικός και φιλάνθρωπος, όπως και η γειτόνισσά του επίσης μουσουλμάνα που την φώναζαν Αμπλά (Τουρκική λέξη που σημαίνει αδελφή). Οι δυό τους ήσαν τα πλέον αναγνωρίσιμα πρόσωπα στα Χανιά, λόγω της καλοσύνης, της συμπόνιας και της ελεημοσύνης τους. |
Ο Σαλής έκλαιγε, όταν κάποια μικρά παιδιά τρόμαζαν βλέποντας τον. Στην τσέπη του είχε πάντα καραμέλες ή κουλουράκια για τα παιδιά που κατέβαιναν στο λιμάνι.
Την κατοχή λόγω της Αγγλικής υπηκοότητας, εξορίστηκε από τους Γερμανούς στην Αθήνα, απ΄ όπου επέστρεψε μετά την απελευθέρωση. Όταν γέρασε και αδυνατούσε πια να δουλέψει, αναγκάστηκε να πουλήσει το σπίτι του στο Κούμ Καπί για να επιβιώσει. Με πρωτοβουλία του φίλου του τυπογράφου Γ. Γεωρβασάκη, έγινε Έλλην πολίτης και έτσι κατάφερε μετά από πολυετή εργασία να εξασφαλίσει μια μικρή σύνταξη από το ΙΚΑ. Στην συνέχεια και άλλοι Χανιώτες προσέτρεξαν προς ανακούφιση του ανθρώπου που πάντα σκεφτόταν πρώτα τον πλησίον του. Με αυτά τα χρήματα της σύνταξης πορευόταν. Συνεχίζοντας το φιλανθρωπικό του έργο, το μεγαλύτερο μέρος της το έκανε τσάντες με τρόφιμα, τα οποία κρυφά άφηνε στις πόρτες φτωχών ανθρώπων και στην συνέχεια έτρεχε να κρυφτεί στο σκοτάδι για να μην τον δούν. Όπως έχει γράψει ο Γ. Κοκκινάκος στα Χανιώτικα Νέα, «Ο Σαλής ήταν η απόλυτη άρνηση της κτητικότητας και της αρπακτικότητας, ένας σεβασμός στην ύπαρξη και στην ουσία. Σε μια φιλικότητα με το τίποτα, δηλαδή με το παν. Σε μια οριακή πενιχρότητα που δίδει χώρο στην πνευματικότητα κι ας ήταν αγράμματος, δηλαδή αθώος, μη βαρυνόμενος με το αδίκημα? της εκπαίδευσης. Ήταν το όριο και το μέγεθος, σημείο και σηματωρός πέρα από την υστερόβουλη φιλανθρωπία και πάνω από την επιτηδευμένη καλοσύνη. Ένας πλούσιος στην πενία του, ένας άρχοντας στην απόλυτη ένδειά του.» |
|
Μετά τον θάνατο του, μαθεύτηκε πως κάποτε κέρδισε το λαχείο και με τα χρήματα αυτά προίκισε δύο φτωχά κορίτσια, χωρίς εκείνος να κρατήσει τίποτα για τον εαυτό του. Του έδωσαν το επίθετο Χελιδωνάκης, γιατί όπως το πουλί αυτό, ήταν μια λευκή ψυχή κρυμμένη κάτω από μαύρη φορεσιά.
«Δεν είχε οικογένεια και για αυτό πέθανε ολομόναχος στο σπίτι του στον Τοπχανά, την Τρίτη 28-2-1967 σε ηλικία 83 ετών από καρδιακή ανακοπή, καρδιακή ανεπάρκεια, ανεπάρκεια αορτής και μυοκαρδίου, σύμφωνα με τον γιατρό Γεώργιο Βλαχάκη που διενήργησε και τη νεκροτομή. Το πτώμα του ανακαλύφθηκε μετά από αρκετές ημέρες από τη δυσοσμία και ετάφη («πετάχτηκε σαν σκύλος» αναφέρεται σε κάποιο έγγραφο) σε ένα από τα εναπομείναντα τμήματα του ήδη καταργημένου τότε μουσουλμα- νικού νεκροταφείου. Αργότερα και μετά από έγκριση του Πατριαρχείου, σύμφωνα με τις σχετικές μαρτυρίες, παραχωρήθηκε δωρεάν ένα ταφογήπεδο στην άκρη του Κοιμητηρίου του Αγίου Λουκά, όπου ευαισθητοποιημένοι Χανιώτες, μετά από έρανο, ανήγειραν ένα μνημείο και μετέφεραν εκεί τα οστά του τρία χρόνια μετά το θάνατό του.» Ζαχαρένια Σημαντηράκη ανάρτηση στο FB. Μετά από την γνώση που απεκόμισα, η οπτική της γωνιάς του κοιμητηρίου που με ξένισε αποκαταστάθηκε σε μια αρμονική εικόνα. Συμφωνώντας με τους Χανιώτες δηλώνω, ΝΑΙ του πρέπει τιμή και μνήμη. Γιατί, οι άγγελοι δεν είναι μόνο λευκοί.
Πηγές: http://www.pressworkers.com/2015/09/salis-xelidonakis-o-mauros-varkaris-me-ti-leukh-cuxi.html
http://newsone.gr/ellada/1384830-salhs-o-filan8rwpos-mayros-barkarhs-twn-xaniwn-mia-sygklonistikh-istoria http://www.haniotika-nea.gr/salis-chelidonakis/ https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1329738090450351&id=340570332700470 ΕΘΑΙΟΣ |
