Πολιτιστική Περιήγηση στον Μοριά
Η ιδέα της παρέας ήταν να πάμε ένα διήμερο ταξίδι για Golf στο Costa Navarino και στην Επίδαυρο για αρχαία τραγωδία.
Επεξεργαζόμενοι το πρόγραμμα, προέκυψε μια δεύτερη σκέψη. Μήπως να κάναμε μια στάση στην Ολυμπία; Έχεις πάει; Όχι εσύ; Ούτε εγώ. Ωραία λοιπόν το κλείσαμε.
Επεξεργαζόμενοι το πρόγραμμα, προέκυψε μια δεύτερη σκέψη. Μήπως να κάναμε μια στάση στην Ολυμπία; Έχεις πάει; Όχι εσύ; Ούτε εγώ. Ωραία λοιπόν το κλείσαμε.
Ημέρα πρώτη
Πρωϊνό ξεκίνημα, ενδιάμεση στάση στα Σαγαίικα για καφέ και κατά τις 12:00 να ΄μαστε.
ΟΛΥΜΠΙΑ
«…Μη ζητείς στην έρημο τον ουρανό, όταν η μέρα λάμπει άστρο πλέον φλογερό και φωτοβόλο από τον ήλιο και μην ελπίζεις να δοξάσεις ένα στίβο, πλέον ένδοξο από αυτόν της Ολυμπίας ….» (Στον Ιέρωνα τον Συρακούσιο, νικητή σε ιππικόν αγώνα ΠΙΝΔΑΡΟΥ Ολυμπιόνικος Ι.)
Πρωϊνό ξεκίνημα, ενδιάμεση στάση στα Σαγαίικα για καφέ και κατά τις 12:00 να ΄μαστε.
ΟΛΥΜΠΙΑ
«…Μη ζητείς στην έρημο τον ουρανό, όταν η μέρα λάμπει άστρο πλέον φλογερό και φωτοβόλο από τον ήλιο και μην ελπίζεις να δοξάσεις ένα στίβο, πλέον ένδοξο από αυτόν της Ολυμπίας ….» (Στον Ιέρωνα τον Συρακούσιο, νικητή σε ιππικόν αγώνα ΠΙΝΔΑΡΟΥ Ολυμπιόνικος Ι.)
Στην εύφορη κοιλάδα του μυθικού Αλφειού και του παραποτάμου Κλαδέου, σε θέση ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και με πλούσια μυθική παράδοση, ιδρύθηκε στην αυγή των ιστορικών χρόνων το ιερό του Διός, πατέρα θεών και ανθρώπων, η ιερά Άλτις.
Μολονότι γεωγραφικά απομονωμένη στη γωνιά αυτή της δυτικής Πελοποννήσου, η Ολυμπία διέπρεψε ιστορικά ως το σπουδαιότερο πανελλήνιο θρησκευτικό, πολιτικό και αθλητικό κέντρο του αρχαιοελληνικού κόσμου. Γύρω στο 10ο αιώνα π.Χ., άρχισε να διαμορφώνεται η Άλτις, το άλσος που ήταν κατάφυτο με αγριελιές, πεύκα, πλατάνια, λεύκες και δρυς. Τότε καθιερώθηκε η λατρεία του Δία, και η Ολυμπία από τόπος κατοίκησης έγινε τόπος λατρείας. Σε περίοπτη θέση μέσα στον χώρο δεσπόζει ο τεράστιος ναός του Δία και πιο βόρεια ο παλαιότερος ναός της Ήρας. |
Στη βόρεια πλευρά υπήρχε το Μητρώο, ναός αφιερωμένος στη μητέρα των θεών Ρέα-Κυβέλη, και πίσω του, στους πρόποδες του Κρονίου, οι θησαυροί που είχαν αφιερώσει οι Eλληνικές πόλεις, κυρίως οι αποικίες. Στα δυτικά τους σώζεται το Νυμφαίο, το λαμπρό υδραγωγείο που αφιέρωσε στο ιερό ο Ηρώδης Αττικός. Μέσα στην Άλτι υπήρχαν ακόμη το Πελόπιο, ταφικό μνημείο αφιερωμένο στον ήρωα Πέλοπα, το Πρυτανείο, που ήταν η έδρα των αξιωματούχων του ιερού, και το Φιλιππείο, το κομψό κυκλικό οικοδόμημα που αφιέρωσε ο Φίλιππος Β’, βασιλιάς της Μακεδονίας.
Στην αρχαιότητα, στα ΝΑ του Ηραίου υπήρχε και ο μεγάλος βωμός του Δία, πολύ σημαντικό μνημείο, που όμως δεν διατηρήθηκαν ίχνη του, γιατί είχε σχηματιστεί από τη συσσώρευση τέφρας και διαλύθηκε όταν το ιερό σταμάτησε να λειτουργεί. Ο υπόλοιπος χώρος μέσα στον περίβολο ήταν γεμάτος από βωμούς, αγάλματα θεών και ηρώων, ανδριάντες των Ολυμπιονικών, αφιερώματα επιφανών ιδιωτών και ελληνικών πόλεων, ανάμεσά τους και η περίφημη Νίκη του Παιωνίου.
Το 776 π.Χ., ο Λυκούργος της Σπάρτης και ο Κλεοσθένης της Πίσσας, έκαναν συμφωνία με τον Ίφιτο, βασιλιά της Ήλιδας, για την τέλεση λατρευτικών εορτών στην Ολυμπία, προς τιμήν του Δία. Μέρος της συμφωνίας ήταν ότι κατά τις εορτές θα επικρατούσε εκεχειρία σε ολόκληρη την Ελλάδα. Τα Ολύμπια τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια και σύντομα απέκτησαν πανελλήνιο χαρακτήρα.
Στην αρχαιότητα, στα ΝΑ του Ηραίου υπήρχε και ο μεγάλος βωμός του Δία, πολύ σημαντικό μνημείο, που όμως δεν διατηρήθηκαν ίχνη του, γιατί είχε σχηματιστεί από τη συσσώρευση τέφρας και διαλύθηκε όταν το ιερό σταμάτησε να λειτουργεί. Ο υπόλοιπος χώρος μέσα στον περίβολο ήταν γεμάτος από βωμούς, αγάλματα θεών και ηρώων, ανδριάντες των Ολυμπιονικών, αφιερώματα επιφανών ιδιωτών και ελληνικών πόλεων, ανάμεσά τους και η περίφημη Νίκη του Παιωνίου.
Το 776 π.Χ., ο Λυκούργος της Σπάρτης και ο Κλεοσθένης της Πίσσας, έκαναν συμφωνία με τον Ίφιτο, βασιλιά της Ήλιδας, για την τέλεση λατρευτικών εορτών στην Ολυμπία, προς τιμήν του Δία. Μέρος της συμφωνίας ήταν ότι κατά τις εορτές θα επικρατούσε εκεχειρία σε ολόκληρη την Ελλάδα. Τα Ολύμπια τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια και σύντομα απέκτησαν πανελλήνιο χαρακτήρα.
ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΣ
Ο ναός έφερε πλούσιο γλυπτό διάκοσμο. Στο ανατολικό αέτωμα απεικονίζεται η αρματοδρομία μεταξύ του Πέλοπα και του Οινόμαου, με τον Δία, στο κέντρο ως κριτή του αγώνα, ενώ στο δυτικό απεικονίζεται η Κενταυρομαχία, δηλαδή η θρυλική μάχη μεταξύ των Λαπιθών και των Κενταύρων, με κεντρική μορφή τον Απόλλωνα. Στις 12 μετόπες, που βρίσκονταν ανά 6 επάνω από την είσοδο του πρόναου και του οπισθόδομου, απεικονίζονται οι άθλοι του Ηρακλή, μυθικού γιου του Δία.
Ο ναός έφερε πλούσιο γλυπτό διάκοσμο. Στο ανατολικό αέτωμα απεικονίζεται η αρματοδρομία μεταξύ του Πέλοπα και του Οινόμαου, με τον Δία, στο κέντρο ως κριτή του αγώνα, ενώ στο δυτικό απεικονίζεται η Κενταυρομαχία, δηλαδή η θρυλική μάχη μεταξύ των Λαπιθών και των Κενταύρων, με κεντρική μορφή τον Απόλλωνα. Στις 12 μετόπες, που βρίσκονταν ανά 6 επάνω από την είσοδο του πρόναου και του οπισθόδομου, απεικονίζονται οι άθλοι του Ηρακλή, μυθικού γιου του Δία.
Οι εξωτερικές μετόπες της περίστασης του ναού ήταν ακόσμητες. Αργότερα, επάνω σ’ αυτές αναρτήθηκαν 21 χάλκινες επίχρυσες ασπίδες, που αφιέρωσε στο ναό ο Ρωμαίος ύπατος Μόμμιος προς τιμήν του Δία, σε ανάμνηση της νίκης του επί των Ελλήνων στον Ισθμό (146 π.Χ.). Το κεντρικό ακρωτήριο του ανατολικού αετώματος ήταν μία επίχρυση Νίκη, έργο του γλύπτη Παιωνίου, ενώ στα πλαϊνά ακρωτήρια είχε τοποθετηθεί από ένας επίχρυσος λέβητας. Ο ναός υπέστη σοβαρή καταστροφή, όταν πυρπολήθηκε ύστερα από διαταγή του Θεοδοσίου Β’ το 426 μ.Χ., ενώ αργότερα, το 522 και 551 μ.Χ. γκρεμίστηκε από τους δύο μεγάλους σεισμούς.
Στο βάθος του σηκού ήταν τοποθετημένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου. Κατασκευάσθηκε από τον γλύπτη Φειδία, τη δεκαετία του 430 π.Χ. και είχε ύψος 13 μ. Ο Δίας παριστανόταν καθισμένος στο θρόνο του, κρατώντας στο αριστερό χέρι σκήπτρο και στο δεξί μία φτερωτή Νίκη. Τα γυμνά μέρη του σώματός του ήταν από ελεφαντόδοντο, ενώ από χρυσό ήταν το ιμάτιό του και ο θρόνος, που έφερε ανάγλυφες μυθολογικές παραστάσεις. Τα μάτια ήταν από πολύτιμους λίθους και το δάφνινο στεφάνι στο κεφάλι του από πράσινο σμάλτο. Στα πόδια του ήταν δύο σφίγγες με έφηβους άνδρες. Δύο καθιστά λιοντάρια φύλαγαν τον Δία.
Μετά την κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων, το άγαλμα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και καταστράφηκε από φωτιά γύρω στο 475 μ.Χ. Η μορφή του μας είναι γνωστή από απεικονίσεις του σε αρχαία νομίσματα και από την περιγραφή του περιηγητή Παυσανία (5.11).
[5, 10, 2] "Ο ναός και το άγαλμα του Διός κατασκευάστηκαν από τα λάφυρα του πήραν οι Ηλείοι, όταν κατέλαβαν με πόλεμο την Πίσα και όσους από τους περιοίκους απόσταση η μαζί με τους Πισαίους. Το άγαλμα είναι έργο του Φειδία, όπως αποδεικνύει η επιγραφή κάτω από τα πόδια του Διός : Φειδίας Χαρμίδου υἱὸς Ἀθηναῖός μ' ἐποίησε " Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5. Ἠλιακῶν Α'
Μετά την κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων, το άγαλμα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και καταστράφηκε από φωτιά γύρω στο 475 μ.Χ. Η μορφή του μας είναι γνωστή από απεικονίσεις του σε αρχαία νομίσματα και από την περιγραφή του περιηγητή Παυσανία (5.11).
[5, 10, 2] "Ο ναός και το άγαλμα του Διός κατασκευάστηκαν από τα λάφυρα του πήραν οι Ηλείοι, όταν κατέλαβαν με πόλεμο την Πίσα και όσους από τους περιοίκους απόσταση η μαζί με τους Πισαίους. Το άγαλμα είναι έργο του Φειδία, όπως αποδεικνύει η επιγραφή κάτω από τα πόδια του Διός : Φειδίας Χαρμίδου υἱὸς Ἀθηναῖός μ' ἐποίησε " Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5. Ἠλιακῶν Α'
ΗΡΑΙΟΝ
Είναι κτισμένος στη ΒΔ γωνία του χώρου της Άλτεως, στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου και για την προστασία του κατασκευάσθηκε ισχυρός αναλημματικός τοίχος. Αφιερώθηκε στην Ολυμπία από τους κατοίκους του Σκιλλούντα, αρχαίας πόλης της Ηλείας. Ο Παυσανίας αναφέρει, ότι κτίσθηκε περίπου 8 χρόνια αφότου ο Όξυλος πήρε τη βασιλεία στην Ήλιδα, δηλαδή γύρω στο 1096 π.Χ., όμως, η χρονολόγηση αυτή δεν συμφωνεί με τη χρονολόγηση του ναού, που είναι υστερότερη. Κατά μία άποψη, ο πρώτος ναός της Ήρας κτίσθηκε γύρω στο 650 π.Χ., ήταν μικρός, δωρικός και είχε μόνο σηκό και πρόναο, ενώ γύρω στο 600 π.Χ. προστέθηκε σ’ αυτόν ο οπισθόδομος και το πτερό. Σήμερα, όμως, επικρατέστερη είναι η άποψη ότι ο ναός οικοδομήθηκε περίπου το 600 π.Χ. με ενιαίο αρχιτεκτονικό πρόγραμμα.
Ο ναός χαρακτηρίζεται από τις βαριές του αναλογίες, καθώς έχει ιδιαίτερα επιμήκη κάτοψη και είναι αρκετά χαμηλός σε ύψος. Έχει προσανατολισμό Α-Δ και είναι δωρικός, περίπτερος, με 6 κίονες στις στενές και 16 στις μακρές πλευρές. Οι κίονες αρχικά ήταν ξύλινοι και σταδιακά αντικαταστάθηκαν με λίθινους. Γι’ αυτό, τόσο οι κίονες όσο και τα κιονόκρανα, δεν είναι όμοια μεταξύ τους, αφού κάθε φορά ο νέος κίονας ακολουθούσε το ρυθμό της εποχής του, με αποτέλεσμα επάνω στο ναό να αποτυπώνεται η πλήρης εξέλιξη του δωρικού ρυθμού, από τα αρχαϊκά έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Είναι αξιοσημείωτο ότι μέχρι το 2ο αιώνα μ.Χ., όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε το ιερό, ο ένας κίονας του οπισθόδομου είχε παραμείνει ξύλινος (από ξύλο δρυός).
Στις αβαθείς ορθογώνιες κοιλότητες, που παρατηρούνται σε διάφορα σημεία των κιόνων, ήταν τοποθετημένες οι ζωγραφικές εικόνες των νικητριών στα Ηραία, αθλητικοί αγώνες που γίνονταν προς τιμήν της Ήρας. Το κατώτερο τμήμα του ναού ήταν κατασκευασμένο από κογχυλιάτη λίθο, ενώ το ανώτερο μέρος των τοίχων ήταν από ωμές πλίνθους. Ο θριγκός ήταν ξύλινος με πήλινη επένδυση και τα κεραμίδια της στέγης επίσης πήλινα. Το κεντρικό δισκοειδές ακρωτήριο του αετώματος (διαμέτρου 2,3 μ.) ήταν πήλινο, με εντυπωσιακή γραπτή διακόσμηση.
Ο ναός αποτελείται από πρόναο, σηκό και οπισθόδομο. |
Ο πρόναος και ο οπισθόδομος είναι δίστηλοι εν παραστάσει. Η πρόσβαση στο σηκό γινόταν από τον πρόναο, μέσω μιας δίφυλλης θύρας, πλάτους 2,90 μ. Ο σηκός χωρίζεται κατά μήκος σε δύο κλίτη με δύο σειρές 8 δωρικών κιόνων. Ανά δύο κίονες υπήρχαν μικρά τοιχία εγκάρσια προς τους τοίχους του σηκού, που σχημάτιζαν 5 μικρές κόγχες. Στο βάθος του σηκού, επάνω σε βάθρο ήταν στημένα τα λατρευτικά αγάλματα του Δία και της Ήρας, που αναφέρει ο Παυσανίας (5.17.1). Η Ήρα απεικονιζόταν καθισμένη σε θρόνο και δίπλα της στεκόταν ο Δίας. Το λίθινο αρχαϊκό κεφάλι, που βρέθηκε κοντά στο Ηραίο και σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας, αποδίδεται με κάποιες επιφυλάξεις στο άγαλμα της θεάς. Στο λατρευτικό άγαλμα απέθεταν κάθε 4 χρόνια οι 16 ευγενείς από την Ήλιδα, που οργάνωναν τα Ηραία, έναν καινούργιο πέπλο, που ύφαιναν για την Ήρα.
Εδώ φυλασσόταν ο δίσκος του Ιφίτου, επάνω στον οποίο ήταν γραμμένη η ιερή εκεχειρία, ενώ στον οπισθόδομο βρισκόταν η λάρνακα του Κυψέλου, από ξύλο, χρυσό και ελεφαντόδοντο, διακοσμημένη με μυθολογικές παραστάσεις, καθώς και η τράπεζα του Κολώτη, πάνω στην οποία τοποθετούσαν τα στεφάνια αγριελιάς, με τα οποία στεφάνωναν τους Ολυμπιονίκες. Σήμερα από το ναό σώζονται τα θεμέλια, οι τεράστιοι του ορθοστάτες του σηκού και το κατώτερο μέρος των κιόνων. Έχουν αναστηλωθεί 4 κίονες. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας εκτίθενται θραύσματα από την πήλινη διακόσμηση του θριγκού και το πήλινο κεντρικό ακρωτήριο του ναού. Στα ρωμαϊκά χρόνια, στο σηκό του ναού τοποθετήθηκε ο Ερμής του Πραξιτέλους.
Παυσανίας :
[5-16.1 -16.2] Μετά από όλα αυτά μου μένει να περιγράφω τον ναό της 'Ήρας και το αξιόλογο περιεχόμενό της. Οι Ηλείοι λένε ότι κατασκεύασαν τον ναό οι κάτοικοι του Σκιλλούντα, μιας από τις πόλεις της Τριφυλίας, περίπου οκτώ χρόνια αφότου ο 'Οξυλος έγινε βασιλιάς της 'Ηλιδας. Ο ναός είναι Δωρικού ρυθμού και περιβάλλεται από κίονες. Στον οπισθόδομο ο ένας από τους κίονες είναι δρύινος. Το μήκος του είναι εκατόν εξήντα τρία πόδες, το πλάτος όχι λιγότερο από εξήντα τρεις. Το όνομα του αρχιτέκτονα δεν αναφέρεται.
2. Κάθε τέσσερα χρόνια δεκαέξι γυναίκες υφαίνουν πέπλο για την 'Ηρα και οι ίδιες διοργανώνουν τα Ηραία. Πρόκειται για αγώνες δρόμου μεταξύ παρθένων. Δεν έχουν όλες την ίδια ηλικία' πρώτα τρέχουν οι νεότερες, έπειτα οι δεύτερες στην ηλικία και τελευταίες οι μεγαλύτερες απ' όλες.
[5-17.1] ' Όλα αυτά είναι όπως τα περιέγραψα. Στον ναό της 'Ηρας υπάρχει άγαλμα του Δίος και ένα της 'Ηρας καθισμένης σε θρόνο. Ο Δίας στέκεται δίπλα της με γενειάδα και κράνος στο κεφάλι είναι έργα απλής τέχνης. Οι 'Ώρες παριστάνονται πιο πέρα καθισμένες σε θρόνους είναι έργο του Αιγινήτη Σμίλη. Δίπλα στις 'Ώρες είναι στημένο άγαλμα της Οέμιδας, μητέρας των Ωρών, έργο του Δορυκλείδα, ενός Λακεδαιμονίου στην καταγωγή, μαθητή του Διποίνου και τον Σχύλλη.
[5-16.1 -16.2] Μετά από όλα αυτά μου μένει να περιγράφω τον ναό της 'Ήρας και το αξιόλογο περιεχόμενό της. Οι Ηλείοι λένε ότι κατασκεύασαν τον ναό οι κάτοικοι του Σκιλλούντα, μιας από τις πόλεις της Τριφυλίας, περίπου οκτώ χρόνια αφότου ο 'Οξυλος έγινε βασιλιάς της 'Ηλιδας. Ο ναός είναι Δωρικού ρυθμού και περιβάλλεται από κίονες. Στον οπισθόδομο ο ένας από τους κίονες είναι δρύινος. Το μήκος του είναι εκατόν εξήντα τρία πόδες, το πλάτος όχι λιγότερο από εξήντα τρεις. Το όνομα του αρχιτέκτονα δεν αναφέρεται.
2. Κάθε τέσσερα χρόνια δεκαέξι γυναίκες υφαίνουν πέπλο για την 'Ηρα και οι ίδιες διοργανώνουν τα Ηραία. Πρόκειται για αγώνες δρόμου μεταξύ παρθένων. Δεν έχουν όλες την ίδια ηλικία' πρώτα τρέχουν οι νεότερες, έπειτα οι δεύτερες στην ηλικία και τελευταίες οι μεγαλύτερες απ' όλες.
[5-17.1] ' Όλα αυτά είναι όπως τα περιέγραψα. Στον ναό της 'Ηρας υπάρχει άγαλμα του Δίος και ένα της 'Ηρας καθισμένης σε θρόνο. Ο Δίας στέκεται δίπλα της με γενειάδα και κράνος στο κεφάλι είναι έργα απλής τέχνης. Οι 'Ώρες παριστάνονται πιο πέρα καθισμένες σε θρόνους είναι έργο του Αιγινήτη Σμίλη. Δίπλα στις 'Ώρες είναι στημένο άγαλμα της Οέμιδας, μητέρας των Ωρών, έργο του Δορυκλείδα, ενός Λακεδαιμονίου στην καταγωγή, μαθητή του Διποίνου και τον Σχύλλη.
ΦΙΛΙΠΠΕΙΟΝ
Η οικοδόμηση του άρχισε το 338 π.χ. από τον Φίλιππο Β΄ μετά την νίκη του στην μάχη της Χαιρωνείας και ήταν αφιερωμένο στον Δία. Ολοκληρώθηκε από τον γιό του Μ. Αλέξανδρο μετά τον θάνατο του Φιλίππου.
Πρόκειται για το μοναδικό κυκλικό περίστυλο κτήριο της Άλτεως. Περιβαλλόταν από ιωνική κιονοστοιχία με βάσεις απλού αττικού ιωνικού ρυθμού που πάνω τους στηρίζετο πώρινος ιωνικός θριγκός, ενώ στο εσωτερικό του σηκού, περιμετρικά, υπήρχαν εννέα κορινθιακοί ημικίονες και ημικυκλικό βάθρο. Η κορυφή της στέγης κατέληγε σε χάλκινη κάψα μήκωνος (παπαρούνας) που συγκρατούσε όλες τις δοκούς και ήταν καλυμμένη με κεραμίδια.
Το Φιλιππείο είχε κυρίως χαρακτήρα ηρώου για την προβολή της μακεδονικής δυναστείας. Στο εσωτερικό του ήταν τοποθετημένα πέντε χρυσελεφάντινα αγάλματα της μακεδονικής δυναστείας, έργα του φημισμένου γλύπτη Λεωχάρους.
Η οικοδόμηση του άρχισε το 338 π.χ. από τον Φίλιππο Β΄ μετά την νίκη του στην μάχη της Χαιρωνείας και ήταν αφιερωμένο στον Δία. Ολοκληρώθηκε από τον γιό του Μ. Αλέξανδρο μετά τον θάνατο του Φιλίππου.
Πρόκειται για το μοναδικό κυκλικό περίστυλο κτήριο της Άλτεως. Περιβαλλόταν από ιωνική κιονοστοιχία με βάσεις απλού αττικού ιωνικού ρυθμού που πάνω τους στηρίζετο πώρινος ιωνικός θριγκός, ενώ στο εσωτερικό του σηκού, περιμετρικά, υπήρχαν εννέα κορινθιακοί ημικίονες και ημικυκλικό βάθρο. Η κορυφή της στέγης κατέληγε σε χάλκινη κάψα μήκωνος (παπαρούνας) που συγκρατούσε όλες τις δοκούς και ήταν καλυμμένη με κεραμίδια.
Το Φιλιππείο είχε κυρίως χαρακτήρα ηρώου για την προβολή της μακεδονικής δυναστείας. Στο εσωτερικό του ήταν τοποθετημένα πέντε χρυσελεφάντινα αγάλματα της μακεδονικής δυναστείας, έργα του φημισμένου γλύπτη Λεωχάρους.
ΛΕΩΝΙΔΑΙΟ
Μεγάλος πολυτελής ξενώνας στη ΝΔ γωνία του ιερού, έξω από τον περίβολο της Άλτεως. Προοριζόταν για τη φιλοξενία των επισήμων, που έρχονταν στην Ολυμπία στη διάρκεια τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Κτίσθηκε περίπου το 330 π.Χ. και ανοικοδομήθηκε τουλάχιστον δύο φορές στους ρωμαϊκούς χρόνους. Οφείλει το όνομά του στο δωρητή και αρχιτέκτονά του Λεωνίδη από τη Νάξο, όπως μας πληροφορεί η αναθηματική επιγραφή, που διατηρήθηκε σε τμήματα του επιστυλίου της εξωτερικής ιωνικής στοάς, σε περισσότερες από μία πλευρές του κτηρίου, και αναφέρει «ΛΕΩΝΙΔΗΣ ΛΕΩΤΟΥ ΝΑΞΙΟΣ ΕΠΟΙΗΣΕ». Το άγαλμα του Λεωνίδη, που ήταν ο χορηγός του κτηρίου, ήταν στημένο κοντά στη ΒΑ γωνία του κτιρίου, εκεί όπου βρέθηκε και το ενεπίγραφο βάθρο του.
Μεγάλος πολυτελής ξενώνας στη ΝΔ γωνία του ιερού, έξω από τον περίβολο της Άλτεως. Προοριζόταν για τη φιλοξενία των επισήμων, που έρχονταν στην Ολυμπία στη διάρκεια τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Κτίσθηκε περίπου το 330 π.Χ. και ανοικοδομήθηκε τουλάχιστον δύο φορές στους ρωμαϊκούς χρόνους. Οφείλει το όνομά του στο δωρητή και αρχιτέκτονά του Λεωνίδη από τη Νάξο, όπως μας πληροφορεί η αναθηματική επιγραφή, που διατηρήθηκε σε τμήματα του επιστυλίου της εξωτερικής ιωνικής στοάς, σε περισσότερες από μία πλευρές του κτηρίου, και αναφέρει «ΛΕΩΝΙΔΗΣ ΛΕΩΤΟΥ ΝΑΞΙΟΣ ΕΠΟΙΗΣΕ». Το άγαλμα του Λεωνίδη, που ήταν ο χορηγός του κτηρίου, ήταν στημένο κοντά στη ΒΑ γωνία του κτιρίου, εκεί όπου βρέθηκε και το ενεπίγραφο βάθρο του.
Το Λεωνιδαίο είναι σχεδόν τετράγωνο κτίσμα, που έχει εξωτερικά στις 4 πλευρές του ιωνική κιονοστοιχία, αποτελούμενη συνολικά από 138 κίονες με ύψος 5,55 μ. Στο κέντρο του βρίσκεται μία αυλή, με περιστύλιο που αποτελείται από 44 δωρικούς κίονες. Ανάμεσα στις δύο κιονοστοιχίες αναπτύσσονται στις 4 πλευρές του κτιρίου τα δωμάτια, που βλέπουν προς την αυλή. Τα πιο ευρύχωρα δωμάτια βρίσκονται στη δυτική πλευρά του, που είχε βάθος 15 μ., ενώ οι υπόλοιπες είχαν βάθος 10 μ. Ανά μία είσοδος υπήρχε στη νότια και βόρεια πλευρά. Επεμβάσεις στο κτήριο έγιναν στα ρωμαϊκά χρόνια, οπότε και διαμορφώθηκε τεχνητή διακοσμητική λίμνη στην κεντρική αυλή. Τότε χρησιμοποιείτο ως κατοικία των Ρωμαίων αξιωματούχων. Το μνημείο αποκαλύφθηκε πλήρως κατά τις νεότερες γερμανικές ανασκαφές και κατά το 2003 πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης και στερέωσης των κονιαμάτων των τοίχων. Τμήμα της περίτεχνης διακοσμητικής πήλινης σίμης του κτηρίου μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. (σίμη: διακοσμητική ταινία με φυτικά μοτίβα σε ανάγλυφη ή γραπτή μορφή στη στέψη ενός τοίχου ή την οροφή ενός ναού).
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΦΕΙΔΙΑ
Οικοδομήθηκε το δεύτερο μισό του 5ου αι. π.Χ., όταν ο Φειδίας μετά τον Παρθενώνα, πήγε στην Ολυμπία για να φιλοτεχνήσει το χρυσελεφάντινο άγαλμα στον Ναό του Δία. Ο Παυσανίας επισκέφθηκε το εργαστήριο τον 2ο αι. μ.Χ. και αναφέρει ότι στο εσωτερικό του υπήρχε βωμός όπου γίνονταν θυσίες σε όλους τους θεούς.
(5.15.1)«Υπάρχει ένα κτήριο που βρίσκεται έξω της Άλτεως και ονομάζεται εργαστήριο του Φειδία και σε αυτό τον χώρο φιλοτέχνησε το άγαλμα του Διός, υπάρχει βωμός για όλους τους θεούς.»
Οικοδομήθηκε το δεύτερο μισό του 5ου αι. π.Χ., όταν ο Φειδίας μετά τον Παρθενώνα, πήγε στην Ολυμπία για να φιλοτεχνήσει το χρυσελεφάντινο άγαλμα στον Ναό του Δία. Ο Παυσανίας επισκέφθηκε το εργαστήριο τον 2ο αι. μ.Χ. και αναφέρει ότι στο εσωτερικό του υπήρχε βωμός όπου γίνονταν θυσίες σε όλους τους θεούς.
(5.15.1)«Υπάρχει ένα κτήριο που βρίσκεται έξω της Άλτεως και ονομάζεται εργαστήριο του Φειδία και σε αυτό τον χώρο φιλοτέχνησε το άγαλμα του Διός, υπάρχει βωμός για όλους τους θεούς.»
Πάνω στους ορθοστάτες του αρχαίου κτηρίου, μεταξύ του 435 και 451 μ.Χ. κτίστηκε παλαιοχριστιανική βασιλική εκκλησία με τρία κλίτη και το ιερό της να βρίσκεται εκεί που ήταν η είσοδος του εργαστηρίου. Η εκκλησία αυτή θεωρείται η αρχαιότερη γνωστή παλαιοχριστιανική βασιλική εκκλησία της Ηλείας, η οποία όμως καταστράφηκε από το σεισμό του 551 μ.Χ.
ΝΥΜΦΑΙΟ
To Νυμφαίο ή υδραγωγείο του Ηρώδη του Αττικού βρισκόταν ανάμεσα στο ναό της Ήρας και το άνδηρο των θησαυρών και ήταν από τις πιο πλούσιες και εντυπωσιακές κατασκευές που υπήρχαν στην ιερά Άλτι. Όπως όλα τα νυμφαία, χρησίμευε σαν δεξαμενή νερού και κρήνη, η οποία τροφοδοτούμενη από τις πηγές ανατολικά του ιερού το διοχέτευε μέσω πυκνού συστήματος αγωγών σε διάφορα σημεία του ιερού χώρου, λύνοντας έτσι το πρόβλημα ύδρευσης που γινόταν πιο έντονο την περίοδο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
To Νυμφαίο ή υδραγωγείο του Ηρώδη του Αττικού βρισκόταν ανάμεσα στο ναό της Ήρας και το άνδηρο των θησαυρών και ήταν από τις πιο πλούσιες και εντυπωσιακές κατασκευές που υπήρχαν στην ιερά Άλτι. Όπως όλα τα νυμφαία, χρησίμευε σαν δεξαμενή νερού και κρήνη, η οποία τροφοδοτούμενη από τις πηγές ανατολικά του ιερού το διοχέτευε μέσω πυκνού συστήματος αγωγών σε διάφορα σημεία του ιερού χώρου, λύνοντας έτσι το πρόβλημα ύδρευσης που γινόταν πιο έντονο την περίοδο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
ΒΟΥΛΕΥΤΗΡΙΟ
Το βουλευτήριο βρίσκεται νότια του ναού του Δία, έξω από τον περίβολο της Άλτεως. Είναι από τα αρχαιότερα και πιο σημαντικά κτίσματα της Ολυμπίας και είχε άμεση σχέση με τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν η έδρα της βουλής των Ηλείων, τα μέλη της οποίας είχαν την ευθύνη για τη διοργάνωση των αγώνων, πιθανότατα και των Ελλανοδικών, των κριτών των αγώνων. Εδώ γίνονταν οι καταγραφές των αθλητών, οι κληρώσεις για τη συμμετοχή τους στους αγώνες και οι επίσημες ανακοινώσεις με τα ονόματα των συμμετεχόντων και το πρόγραμμα των αγώνων. Επίσης, εδώ εκδικάζονταν τα παραπτώματα και οι ενστάσεις των αθλητών και αποφασίζονταν οι ποινές τους. Η κατασκευή του βουλευτηρίου άρχισε τον 6ο αιώνα π.Χ. και ολοκληρώθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ., ενώ μικρές προσθήκες και επεμβάσεις έγιναν και στα ρωμαϊκά χρόνια.
«Από τα αγάλματα του Διός, αυτό που βρίσκεται στο βουλευτήριο προξενεί φόβο στους άδικους ανθρώπους. Επονομάζεται Όρκιος και έχει κεραυνό σε κάθε χέρι. Συνηθίζεται οι αθλητές, οι πατέρες, οι αδελφοί, ακόμη και οι γυμναστές τους να ορκίζονται κοντά σ' αυτό το άγαλμα πάνω σε κομματιασμένα γενετικά όργανα κάπρου ότι δεν θα πέσουν σε κανένα παράπτωμα στους Ολυμπιακούς αγώνες. Οι ίδιοι οι αθλητές επιπλέον ορκίζονται ότι έχουν γυμναστεί καλά για δέκα μήνες.» Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5.24.9 Ἠλιακῶν Α'
Το βουλευτήριο βρίσκεται νότια του ναού του Δία, έξω από τον περίβολο της Άλτεως. Είναι από τα αρχαιότερα και πιο σημαντικά κτίσματα της Ολυμπίας και είχε άμεση σχέση με τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν η έδρα της βουλής των Ηλείων, τα μέλη της οποίας είχαν την ευθύνη για τη διοργάνωση των αγώνων, πιθανότατα και των Ελλανοδικών, των κριτών των αγώνων. Εδώ γίνονταν οι καταγραφές των αθλητών, οι κληρώσεις για τη συμμετοχή τους στους αγώνες και οι επίσημες ανακοινώσεις με τα ονόματα των συμμετεχόντων και το πρόγραμμα των αγώνων. Επίσης, εδώ εκδικάζονταν τα παραπτώματα και οι ενστάσεις των αθλητών και αποφασίζονταν οι ποινές τους. Η κατασκευή του βουλευτηρίου άρχισε τον 6ο αιώνα π.Χ. και ολοκληρώθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ., ενώ μικρές προσθήκες και επεμβάσεις έγιναν και στα ρωμαϊκά χρόνια.
«Από τα αγάλματα του Διός, αυτό που βρίσκεται στο βουλευτήριο προξενεί φόβο στους άδικους ανθρώπους. Επονομάζεται Όρκιος και έχει κεραυνό σε κάθε χέρι. Συνηθίζεται οι αθλητές, οι πατέρες, οι αδελφοί, ακόμη και οι γυμναστές τους να ορκίζονται κοντά σ' αυτό το άγαλμα πάνω σε κομματιασμένα γενετικά όργανα κάπρου ότι δεν θα πέσουν σε κανένα παράπτωμα στους Ολυμπιακούς αγώνες. Οι ίδιοι οι αθλητές επιπλέον ορκίζονται ότι έχουν γυμναστεί καλά για δέκα μήνες.» Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5.24.9 Ἠλιακῶν Α'
ΠΡΥΤΑΝΕΙΟ
Το Πρυτανείο ήταν από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα κτίσματα της Ολυμπίας, αφού αποτελούσε το κέντρο της διοικητικής και πολιτικής ζωής του ιερού και το κέντρο διοίκησης των Ολυμπιακών Αγώνων. Βρίσκεται μέσα στον περίβολο, ακριβώς στη ΒΔ γωνία του, δίπλα στην είσοδο της Άλτεως και απέναντι από το γυμνάσιο. Ήταν η έδρα των πρυτάνεων, αξιωματούχων του ιερού και υπευθύνων για τις θυσίες στους βωμούς των θεών, που γίνονταν μία φορά κάθε μήνα. Ο Παυσανίας (5.15.8) το αναφέρει ως «Πρυτανείο των Ηλείων». Η κατασκευή του χρονολογείται στο τέλος του 6ου ή στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και αρχικά ήταν ένα μικρό οικοδόμημα, που σταδιακά διευρύνθηκε με τις διάφορες προσθήκες και μετασκευές που δέχθηκε στα μεταγενέστερα χρόνια.
Το Πρυτανείο ήταν από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα κτίσματα της Ολυμπίας, αφού αποτελούσε το κέντρο της διοικητικής και πολιτικής ζωής του ιερού και το κέντρο διοίκησης των Ολυμπιακών Αγώνων. Βρίσκεται μέσα στον περίβολο, ακριβώς στη ΒΔ γωνία του, δίπλα στην είσοδο της Άλτεως και απέναντι από το γυμνάσιο. Ήταν η έδρα των πρυτάνεων, αξιωματούχων του ιερού και υπευθύνων για τις θυσίες στους βωμούς των θεών, που γίνονταν μία φορά κάθε μήνα. Ο Παυσανίας (5.15.8) το αναφέρει ως «Πρυτανείο των Ηλείων». Η κατασκευή του χρονολογείται στο τέλος του 6ου ή στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και αρχικά ήταν ένα μικρό οικοδόμημα, που σταδιακά διευρύνθηκε με τις διάφορες προσθήκες και μετασκευές που δέχθηκε στα μεταγενέστερα χρόνια.
[5-15.9] «Στο ίδιο το πρυτανείο, όταν μπαίνει κανείς εκεί όπου είναι η εστία, βλέπει στα δεξιά της εισόδου βωμό του Πανός.
Και η εστία επίσης είναι φτιαγμένη από τέφρα και πάνω σ' αυτή καίει φωτιά μέρα νύχτα. Τη στάχτη από την εστία, όπως ήδη είπα, τη μεταφέρουν στον βωμό του Ολυμπίου και συμβάλλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στο μέγεθος του βωμού η τέφρα της εστίας που τοποθετείται πάνω του...» Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5. Ἠλιακῶν Α' . |
ΓΥΜΝΑΣΙΟ
Το αρχαίο γυμνάσιο της Ολυμπίας οικοδομήθηκε στον επίπεδο χώρο ΒΔ της Άλτεως, δίπλα στην κοίτη του ποταμού Κλαδέου και ανήκει στο ίδιο συγκρότημα με την παλαίστρα, που βρίσκεται ακριβώς στη συνέχειά του προς νότο. Ήταν ο τόπος προπόνησης των αθλητών στα αγωνίσματα δρόμου και στο πένταθλο, που παλαιότερα γίνονταν στον ίδιο χώρο, αλλά στην ύπαιθρο. Στο στάδιο είχε περάσει ο Κρέων 6 μήνες προπονούμενος. Το γυμνάσιο διαμορφώθηκε στα ελληνιστικά χρόνια, και το κτίριο που σώζεται σήμερα χρονολογείται στο 2ο αιώνα π.Χ. Ήταν επιστεγασμένο σε όλο του το μήκος, για να μπορούν οι αθλητές να προπονούνται στον αγώνα δρόμου άσχετα από τις καιρικές συνθήκες.
ΠΑΛΑΙΣΤΡΑ
Η παλαίστρα βρίσκεται δυτικά της Άλτεως, έξω από τον περίβολο και πολύ κοντά στον ποταμό Κλαδέο. Οικοδομήθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ., νότια του γυμνασίου και ανήκει στο ίδιο συγκρότημα με αυτό. Χρησίμευε για την προπόνηση των αθλητών στην πυγμή, στην πάλη και στο άλμα. Είναι ένα τετράγωνο οικοδόμημα με πλευρά μήκους περίπου 66μ. Στο εσωτερικό της είχε τετράγωνη ασκέπαστη αυλή που περιβαλλόταν από κίονες δωρικού ρυθμού, ήταν στρωμένη με άμμο και αποτελούσε τον χώρο προπόνησης των αθλητών. Γύρω από την αυλή αναπτύσσονταν τα στεγασμένα δωμάτια των αθλητών τα περισσότερα εκ των οποίων είχαν κίονες ιωνικού ρυθμού και χρησιμοποιούνταν από τους αθλητές πριν και μετά την προπόνηση.Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονταν τα δωμάτια στα οποία οι αθλητές αλείφονταν με λάδι, αυτά που έριχναν στο σώμα τους σκόνη, τα αποδυτήρια και τα λουτρά. Στο εσωτερικό των περισσοτέρων υπήρχαν μακρόστενοι πάγκοι που χρησιμο-ποιούνταν για τη διδασκαλία των φιλοσόφων ενώ οι θύρες τους άνοιγαν προς τα έξω. Αρχικά η κύρια είσοδος της Παλαίστρας βρίσκονταν νότια ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκε βορειοδυτικά. Ερευνήθηκε με τις νεότερες γερμανικές ανασκαφές και σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τους 32 από τους 72 κίονες της αυλής που έχουν αναστηλωθεί.
Η παλαίστρα βρίσκεται δυτικά της Άλτεως, έξω από τον περίβολο και πολύ κοντά στον ποταμό Κλαδέο. Οικοδομήθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ., νότια του γυμνασίου και ανήκει στο ίδιο συγκρότημα με αυτό. Χρησίμευε για την προπόνηση των αθλητών στην πυγμή, στην πάλη και στο άλμα. Είναι ένα τετράγωνο οικοδόμημα με πλευρά μήκους περίπου 66μ. Στο εσωτερικό της είχε τετράγωνη ασκέπαστη αυλή που περιβαλλόταν από κίονες δωρικού ρυθμού, ήταν στρωμένη με άμμο και αποτελούσε τον χώρο προπόνησης των αθλητών. Γύρω από την αυλή αναπτύσσονταν τα στεγασμένα δωμάτια των αθλητών τα περισσότερα εκ των οποίων είχαν κίονες ιωνικού ρυθμού και χρησιμοποιούνταν από τους αθλητές πριν και μετά την προπόνηση.Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονταν τα δωμάτια στα οποία οι αθλητές αλείφονταν με λάδι, αυτά που έριχναν στο σώμα τους σκόνη, τα αποδυτήρια και τα λουτρά. Στο εσωτερικό των περισσοτέρων υπήρχαν μακρόστενοι πάγκοι που χρησιμο-ποιούνταν για τη διδασκαλία των φιλοσόφων ενώ οι θύρες τους άνοιγαν προς τα έξω. Αρχικά η κύρια είσοδος της Παλαίστρας βρίσκονταν νότια ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκε βορειοδυτικά. Ερευνήθηκε με τις νεότερες γερμανικές ανασκαφές και σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τους 32 από τους 72 κίονες της αυλής που έχουν αναστηλωθεί.
ΖΑΝΕΣ
Μπροστά από την «Κρυπτή», τη μνημειακή είσοδο του σταδίου της Ολυμπίας και κατά μήκος του κρηπιδώματος (άνδηρο) των θησαυρών, σώζονται 16 βάθρα, που ήταν τοποθετημένα στη σειρά το ένα δίπλα στο άλλο. Στα βάθρα αυτά στην αρχαιότητα υπήρχαν ισάριθμα χάλκινα αγάλματα του Δία, που όμως δεν διασώθηκαν. Πρόκειται για τους λεγόμενους Ζάνες (πληθυντικός αριθμός του ονόματος Ζευς), που έγιναν με χρήματα προστίμων που επιβλήθηκαν στους αθλητές, οι οποίοι δεν σεβάσθηκαν τους κανονισμούς των Ολυμπιακών Αγώνων. Τοποθετήθηκαν, μάλιστα, σε περίοπτη θέση προκειμένου να παραδειγματίζονται οι αθλητές που θα λάμβαναν μέρος στους αγώνες.
Μπροστά από την «Κρυπτή», τη μνημειακή είσοδο του σταδίου της Ολυμπίας και κατά μήκος του κρηπιδώματος (άνδηρο) των θησαυρών, σώζονται 16 βάθρα, που ήταν τοποθετημένα στη σειρά το ένα δίπλα στο άλλο. Στα βάθρα αυτά στην αρχαιότητα υπήρχαν ισάριθμα χάλκινα αγάλματα του Δία, που όμως δεν διασώθηκαν. Πρόκειται για τους λεγόμενους Ζάνες (πληθυντικός αριθμός του ονόματος Ζευς), που έγιναν με χρήματα προστίμων που επιβλήθηκαν στους αθλητές, οι οποίοι δεν σεβάσθηκαν τους κανονισμούς των Ολυμπιακών Αγώνων. Τοποθετήθηκαν, μάλιστα, σε περίοπτη θέση προκειμένου να παραδειγματίζονται οι αθλητές που θα λάμβαναν μέρος στους αγώνες.
Σύμφωνα με την αφήγηση του Παυσανία (5.21.2-18), οι αρχαιότεροι από τους Ζάνες έγιναν στην 98η Ολυμπιάδα (388 π.Χ.), από το χρηματικό πρόστιμο που επιβλήθηκε στο Θεσσαλό Εύπωλο, επειδή δωροδόκησε τρεις πυγμάχους προκειμένου να ανακηρυχθεί αυτός νικητής. Αργότερα, στην 112η Ολυμπιάδα (332 π.Χ.), στήθηκαν άλλα 6 αγάλματα, από τον Αθηναίο αθλητή του πεντάθλου Κάλλιππο, που δωροδόκησε τους συναθλητές του. Ο Παυσανίας αναφέρει αναλυτικά και τις υπόλοιπες τιμωρίες των αθλητών. Στην 201η Ολυμπιάδα (25 μ.Χ.), ο Αλεξανδρινός παγκρατιαστής Σαραπίων, τιμωρήθηκε από τους Ηλείους κριτές επειδή μία μέρα πριν από τον αγώνα φοβήθηκε τόσο πολύ, ώστε έφυγε κρυφά. Αυτός ήταν και ο μόνος αθλητής στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων που τιμωρήθηκε για δειλία.
«5-21.2 Προχωρώντας κανείς προς το στάδιο από το δρόμο του Μητρώου, στα αριστερά και στους πρόποδες του Κρονίου όρους και κοντά σ' αυτό, υπάρχει ένα λίθινο κρηπίδωμα με σκαλοπάτια. Κοντά στο κρηπίδωμα αυτό έχουν αφιερωθεί χάλκινα αγάλματα του Διός, που κατασκευάστηκαν με τα χρήματα των προστίμων που επιβλήθηκαν στους αθλητές για την ασέβειά τους απέναντι στους αγώνες. Οι ντόπιοι τα ονομάζουν Ζάνες.
[5-21.3] Τα πρώτα έξι στήθηκαν στην ενενηκοστή όγδοη ολυμπιάδα, στην οποία ο Θεσσαλός Εύπωλος δωροδόκησε τους πυγμάχους που συμμετείχαν στους αγώνες, τον Αρκάδα Αγήτορα και τον Κυζικηνό Πρύτανη, καθώς και τον Αλικαρνασσέα Φορμίωνα, ο οποίος ήταν νικητής της πυγμαχίας στην προηγούμενη ολυμπιάδα. Λένε ότι αυτό ήταν το πρώτο παράπτωμα που σημειώθηκε από αθλητές σε αγώνες. O Εύπωλος καθώς και αυτοί που δωροδόκησε ήταν οι πρώτοι από τους Ηλείους που τιμωρήθηκαν με χρηματικά πρόστιμα. Δύο από τα αγάλματα είναι έργα του Σικυωνίου Κλέωνα, αλλά δεν γνωρίζω ποιος έκανε τα υπόλοιπα τέσσερα.» Παυσανίας
[5-21.3] Τα πρώτα έξι στήθηκαν στην ενενηκοστή όγδοη ολυμπιάδα, στην οποία ο Θεσσαλός Εύπωλος δωροδόκησε τους πυγμάχους που συμμετείχαν στους αγώνες, τον Αρκάδα Αγήτορα και τον Κυζικηνό Πρύτανη, καθώς και τον Αλικαρνασσέα Φορμίωνα, ο οποίος ήταν νικητής της πυγμαχίας στην προηγούμενη ολυμπιάδα. Λένε ότι αυτό ήταν το πρώτο παράπτωμα που σημειώθηκε από αθλητές σε αγώνες. O Εύπωλος καθώς και αυτοί που δωροδόκησε ήταν οι πρώτοι από τους Ηλείους που τιμωρήθηκαν με χρηματικά πρόστιμα. Δύο από τα αγάλματα είναι έργα του Σικυωνίου Κλέωνα, αλλά δεν γνωρίζω ποιος έκανε τα υπόλοιπα τέσσερα.» Παυσανίας
ΣΤΟΑ ΤΗΣ ΗΧΟΥΣ
Η Στοά της Ηχούς κτίστηκε γύρω στα 350 π.Χ. και αποτελούσε το ανατολικό όριο της Άλτης. Με την κατασκευή της απομονώθηκε το Στάδιο από την Άλτη. Οφείλει το όνομά της στη ακουστική της, εφόσον ο ήχος επαναλαμβανόταν 7 φορές. Γι’ αυτό ονομαζόταν και Επτάηχος. Στο εσωτερικό της υπήρχε ζωγραφικός διάκοσμος από μεγάλους ζωγράφους της εποχής και ονομάστηκε και Ποικίλη Στοά. Είναι μήκους 98 μ. και αποτελείται από μία εξωτερική δωρική κιονοστοιχία με 44 κίονες και μία εσωτερική που δεν έχει διευκρινιστεί αν ήταν ιωνική ή κορινθιακή.
Η Στοά της Ηχούς κτίστηκε γύρω στα 350 π.Χ. και αποτελούσε το ανατολικό όριο της Άλτης. Με την κατασκευή της απομονώθηκε το Στάδιο από την Άλτη. Οφείλει το όνομά της στη ακουστική της, εφόσον ο ήχος επαναλαμβανόταν 7 φορές. Γι’ αυτό ονομαζόταν και Επτάηχος. Στο εσωτερικό της υπήρχε ζωγραφικός διάκοσμος από μεγάλους ζωγράφους της εποχής και ονομάστηκε και Ποικίλη Στοά. Είναι μήκους 98 μ. και αποτελείται από μία εξωτερική δωρική κιονοστοιχία με 44 κίονες και μία εσωτερική που δεν έχει διευκρινιστεί αν ήταν ιωνική ή κορινθιακή.
ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΤΟΛΕΜΑΙΩΝ
Περί το 270 π.Χ. μπροστά στη στοά της Ηχούς κατασκευάστηκε μνημείο αποτελούμενο από μεγάλη λίθινη κρηπίδα, μήκους 20 μ. και πλάτους 4 μ. Στα δύο άκρα της υπήρχαν δύο ιωνικοί κίονες ύψους 8,89 μ., πάνω στους οποίους ήταν τοποθετημένα τα επίχρυσα αγάλματα του Πτολεμαίου Β΄του Φιλάδελφου και της αδελφής και συζύγου του Αρσινόης. Από το εντυπωσιακό μνημείο σώζεται η λίθινη κρηπίδα και τμήματα των ιωνικών κιόνων.
Περί το 270 π.Χ. μπροστά στη στοά της Ηχούς κατασκευάστηκε μνημείο αποτελούμενο από μεγάλη λίθινη κρηπίδα, μήκους 20 μ. και πλάτους 4 μ. Στα δύο άκρα της υπήρχαν δύο ιωνικοί κίονες ύψους 8,89 μ., πάνω στους οποίους ήταν τοποθετημένα τα επίχρυσα αγάλματα του Πτολεμαίου Β΄του Φιλάδελφου και της αδελφής και συζύγου του Αρσινόης. Από το εντυπωσιακό μνημείο σώζεται η λίθινη κρηπίδα και τμήματα των ιωνικών κιόνων.
ΜΗΤΡΩΟ
Το Μητρώο ήταν ναός αφιερωμένος στη Ρέα, που αργότερα μετονομάστηκε Κυβέλη. Βρίσκεται ανατολικά του Ηραίου, μπροστά από το άνδηρο των θησαυρών, σε χώρο όπου προϋπήρχε λατρεία για πολλούς αιώνες, ίσως ήδη από την προϊστορική εποχή. Οι θεότητες που λατρεύονταν εδώ πριν τη Ρέα ήταν κυρίως η Μητέρα Γη, στην οποία ήταν αφιερωμένο το ιερό Γαίον και η Ειλείθυια, που ήταν συγγενική θεά και επίσης σχετιζόταν με τη μητρότητα. Στους πρώιμους αυτοκρατορικούς χρόνους ο ναός μετατράπηκε σε χώρο λατρείας του αυτοκράτορα Αυγούστου και αργότερα χρησιμοποιήθηκε για τη λατρεία γενικά των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Στο σηκό, στα χρόνια του Αυγούστου τοποθετήθηκε ένας υπερφυσικού μεγέθους ανδριάντας του αυτοκράτορα, που τον παρίστανε ως Δία, να κρατάει κεραυνό και σκήπτρο και ίσως είχε λατρευτικό χαρακτήρα. Το άγαλμα βρέθηκε στις ανασκαφές κι εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. Επίσης, βρέθηκαν 6 ακόμη αγάλματα, 3 ανδρικά και 3 γυναικεία, που πιστεύεται ότι ανήκουν στους αυτοκράτορες Κλαύδιο, Τίτο, Βεσπασιανό, και στις Αγριππίνα και Δομιτία.
[20.9]"... Τα είδα με τα ματιά μου την ώρα της ανασκαφής. Υπάρχει επίσης και ναός Δωρικού ρυθμού, όχι μεγάλος, που ακόμα και σήμερα ονομάζουν Μητρώο, διατηρώντας το αρχαίο όνομα. Εντός σε αυτό δεν υπάρχει κανένα άγαλμα της ' Μητέρας των θεών, αλλά ανδριάντες των Ρωμαίων βασιλέων. Το Μητρώο βρίσκεται μέσα στην Άλτη ". Παυσανίας
Το Μητρώο ήταν ναός αφιερωμένος στη Ρέα, που αργότερα μετονομάστηκε Κυβέλη. Βρίσκεται ανατολικά του Ηραίου, μπροστά από το άνδηρο των θησαυρών, σε χώρο όπου προϋπήρχε λατρεία για πολλούς αιώνες, ίσως ήδη από την προϊστορική εποχή. Οι θεότητες που λατρεύονταν εδώ πριν τη Ρέα ήταν κυρίως η Μητέρα Γη, στην οποία ήταν αφιερωμένο το ιερό Γαίον και η Ειλείθυια, που ήταν συγγενική θεά και επίσης σχετιζόταν με τη μητρότητα. Στους πρώιμους αυτοκρατορικούς χρόνους ο ναός μετατράπηκε σε χώρο λατρείας του αυτοκράτορα Αυγούστου και αργότερα χρησιμοποιήθηκε για τη λατρεία γενικά των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Στο σηκό, στα χρόνια του Αυγούστου τοποθετήθηκε ένας υπερφυσικού μεγέθους ανδριάντας του αυτοκράτορα, που τον παρίστανε ως Δία, να κρατάει κεραυνό και σκήπτρο και ίσως είχε λατρευτικό χαρακτήρα. Το άγαλμα βρέθηκε στις ανασκαφές κι εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. Επίσης, βρέθηκαν 6 ακόμη αγάλματα, 3 ανδρικά και 3 γυναικεία, που πιστεύεται ότι ανήκουν στους αυτοκράτορες Κλαύδιο, Τίτο, Βεσπασιανό, και στις Αγριππίνα και Δομιτία.
[20.9]"... Τα είδα με τα ματιά μου την ώρα της ανασκαφής. Υπάρχει επίσης και ναός Δωρικού ρυθμού, όχι μεγάλος, που ακόμα και σήμερα ονομάζουν Μητρώο, διατηρώντας το αρχαίο όνομα. Εντός σε αυτό δεν υπάρχει κανένα άγαλμα της ' Μητέρας των θεών, αλλά ανδριάντες των Ρωμαίων βασιλέων. Το Μητρώο βρίσκεται μέσα στην Άλτη ". Παυσανίας
ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΚΤΙΡΙΟ
Το ιερό, που είναι γνωστό ως νοτιοανατολικό κτήριο, βρίσκεται στη ΝΑ γωνία της Άλτεως και ήταν αφιερωμένο πιθανότατα στην Εστία. Αποτελούσε το ανατολικό όριο του ιερού, μαζί με τη στοά της Ηχούς, που κτίσθηκε αργότερα λίγο πιο βόρεια. Το κτίριο οικοδομήθηκε στο α’ μισό του 5ου αιώνα π.Χ. και φαίνεται ότι λειτουργούσε μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ., οπότε άρχισαν να κτίζονται πάνω του τα μεταγενέστερα οικοδομήματα. Τον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε το ναό του Δία, δεν ήταν πλέον ορατό, γιατί στην ίδια θέση είχαν ήδη κτιστεί άλλα κτιριακά συγκροτήματα, όπως η λεγόμενη «Οικία του Νέρωνα».
Το ιερό, που είναι γνωστό ως νοτιοανατολικό κτήριο, βρίσκεται στη ΝΑ γωνία της Άλτεως και ήταν αφιερωμένο πιθανότατα στην Εστία. Αποτελούσε το ανατολικό όριο του ιερού, μαζί με τη στοά της Ηχούς, που κτίσθηκε αργότερα λίγο πιο βόρεια. Το κτίριο οικοδομήθηκε στο α’ μισό του 5ου αιώνα π.Χ. και φαίνεται ότι λειτουργούσε μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ., οπότε άρχισαν να κτίζονται πάνω του τα μεταγενέστερα οικοδομήματα. Τον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε το ναό του Δία, δεν ήταν πλέον ορατό, γιατί στην ίδια θέση είχαν ήδη κτιστεί άλλα κτιριακά συγκροτήματα, όπως η λεγόμενη «Οικία του Νέρωνα».
ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑ
Ανατολικά του ναού της Ήρας και του Πελοπίου υπήρχε στην αρχαιότητα ο μεγάλος βωμός του Δία, από τον οποίο όμως σήμερα δεν διατηρείται κανένα ίχνος. Ωστόσο, τα πολυάριθμα χάλκινα ειδώλια που βρέθηκαν στο χώρο μέσα σε παχύ στρώμα στάχτης, προέρχονται από το βωμό αυτό. Σύμφωνα με το μύθο, τη θέση του βωμού όρισε ο ίδιος ο Δίας, με κεραυνό που έριξε από τον Όλυμπο. Η ολοκληρωτική καταστροφή του πιθανότατα έγινε στα χρόνια του Θεοδοσίου Α’, που κατάργησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, και στα χρόνια του εγγονού του, Θεοδοσίου Β’.
Η μορφή του βωμού είναι γνωστή από την αναλυτική περιγραφή του περιηγητή Παυσανία (5.13.8-11), που τον είδε το 2ο αιώνα μ.Χ. Ο βωμός ήταν κυκλικός ή ελλειψοειδής και διαμορφωνόταν σε δύο επίπεδα: την πρόθυση και τον κυρίως βωμό. Η πρόθυση ήταν ένα κρηπίδωμα ύψους περίπου 3 μ. και στις δύο στενές πλευρές της υπήρχαν σκαλοπάτια για να μπορεί κανείς να ανέβει πάνω σε αυτή. Ο κυρίως βωμός είχε κωνικό σχήμα, με περίμετρο 9,5 μ., και είχε σχηματισθεί πάνω στην πρόθυση από τη στάχτη των ζώων που θυσίαζαν. Μία στενή κλίμακα, τα σκαλοπάτια της οποίας ήταν σκαλισμένα στη στάχτη, οδηγούσε στην κορυφή. Το συνολικό ύψος του βωμού, πάντα σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία, υπολογίζεται στα 6,5 μ. Η θυσία του ζώου γινόταν στην πρόθυση και στη συνέχεια οι ιερείς μετέφεραν τους μηρούς στο ψηλότερο σημείο του βωμού, όπου και τους έκαιγαν. Στην πρόθυση μπορούσαν να ανέβουν και γυναίκες, στον κυρίως βωμό, όμως, μόνον ιερείς και άνδρες. Θυσίες στο βωμό αυτό προς τιμήν του Δία γίνονταν συνεχώς και όχι μόνο στη διάρκεια των γιορτών. Αναφέρεται, μάλιστα, ότι την 19η ημέρα του μήνα Ελαφιώνος (τέλος Μαρτίου) οι μάντεις του ιερού έφερναν τη στάχτη από το βωμό της Εστίας, που βρισκόταν στο Πρυτανείο, κι αφού την ανακάτευαν με νερό του ποταμού Αλφειού, έκαναν πηλό και επάλειφαν με αυτόν το βωμό. Μάλιστα, ο Παυσανίας διευκρινίζει ότι το ανακάτεμα της στάχτης γινόταν μόνο με νερό του Αλφειού, που θεωρείτο ως το πιο αγαπημένο ποτάμι του Δία. Επίσης αναφέρεται ότι για τις θυσίες χρησιμοποιούσαν ξύλα λεύκης, όπως είχε κάνει σύμφωνα με το μύθο και ο Ηρακλής, όταν θυσίασε στο Δία.
ΒΩΜΟΣ ΤΗΣ ΗΡΑΣ - ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΦΛΟΓΑ
Ανατολικά του ναού της Ήρας, κατά τον κεντρικό άξονα του ναού, σώζονται τα θεμέλια ενός βωμού, που ήταν αφιερωμένος στην Ήρα. Πρόκειται για μικρή, στενόμακρη κατασκευή, φτιαγμένη από πωρόλιθο, με μήκος 5,80 μ. και πλάτος 3,50 μ. Κτίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ., δηλαδή την ίδια περίοδο με το Ηραίο. Στη θέση όμως αυτή υπήρχε και παλαιότερα ένας απλούστερος βωμός της Ήρας, που σχηματιζόταν από τη στάχτη των ζώων που θυσιάζονταν στην Ήρα, όπως και ο μεγάλος βωμός του Δία. Στον βωμό της Ήρας γίνεται σήμερα η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας. Η τελετή καθιερώθηκε το 1936 στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου και από τότε γίνεται κάθε 4χρόνια, πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Ανατολικά του ναού της Ήρας, κατά τον κεντρικό άξονα του ναού, σώζονται τα θεμέλια ενός βωμού, που ήταν αφιερωμένος στην Ήρα. Πρόκειται για μικρή, στενόμακρη κατασκευή, φτιαγμένη από πωρόλιθο, με μήκος 5,80 μ. και πλάτος 3,50 μ. Κτίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ., δηλαδή την ίδια περίοδο με το Ηραίο. Στη θέση όμως αυτή υπήρχε και παλαιότερα ένας απλούστερος βωμός της Ήρας, που σχηματιζόταν από τη στάχτη των ζώων που θυσιάζονταν στην Ήρα, όπως και ο μεγάλος βωμός του Δία. Στον βωμό της Ήρας γίνεται σήμερα η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας. Η τελετή καθιερώθηκε το 1936 στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου και από τότε γίνεται κάθε 4χρόνια, πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Η προσευχή της πρωθιέρειας :
«Ιερά σιωπή. Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, η θάλασσα και οι πνοές των ανέμων. Όρη και Τέμπη σιγήστε. Ήχοι και φωνές πουλιών παύσατε. Γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς. Απόλλωνα Θεέ του ήλιου και της ιδέας του φωτός, στείλε τις ακτίνες σου και άναψε της ιερή δάδα για τη φιλόξενη πόλη του (το όνομα της πόλης). Και συ, ω Δία, χάρισε ειρήνη σ’ όλους τους λαούς της Γης και στεφάνωσε τους νικητές του Ιερού Αγώνα. Τήνελλα ω Καλλίνικε Τήνελλα!!!»
«Ιερά σιωπή. Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, η θάλασσα και οι πνοές των ανέμων. Όρη και Τέμπη σιγήστε. Ήχοι και φωνές πουλιών παύσατε. Γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς. Απόλλωνα Θεέ του ήλιου και της ιδέας του φωτός, στείλε τις ακτίνες σου και άναψε της ιερή δάδα για τη φιλόξενη πόλη του (το όνομα της πόλης). Και συ, ω Δία, χάρισε ειρήνη σ’ όλους τους λαούς της Γης και στεφάνωσε τους νικητές του Ιερού Αγώνα. Τήνελλα ω Καλλίνικε Τήνελλα!!!»
Η Πρωθιέρεια, αμέσως μετά την επίκληση στο θεό Απόλλωνα, ανάβει τη δάδα με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου.
Έπειτα, συνοδευόμενη από τις ιέρειες κατευθύνεται προς το Στάδιο, μεταφέροντας τη φλόγα σε πήλινο αγγείο. Η πομπή κάνει μία στάση στην ιερή Ελιά από την οποία ο «αμφιθαλής παις», δηλαδή ένας νέος που έχει εν ζωή και τους δύο γονείς του, κόβει ένα κλαδί, σύμβολο ειρήνης και έπαθλο νίκης που δίνονταν κατά τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες στους νικητές.
Στο Στάδιο, η πρωθιέρεια ανάβει τη δάδα του πρώτου δρομέα και η λαμπαδηδρομία ξεκινά με σκοπό να μεταφέρει την φλόγα στο Παναθηναϊκό στάδιο όπου γίνεται η παράδοση στην διοργανώτρια χώρα, οι λαμπαδηδρόμοι της οποίας την μεταφέρουν στο στάδιο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η Ολυμπιακή Φλόγα αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους σύγχρονους και τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες, παραπέμποντας στην ιερή φλόγα της θεάς Εστίας που έκαιγε άσβεστη στο Πρυτανείο της Ολυμπίας, στον κοινό βωμό όλων των Ελλήνων η οποία, κατά τη διάρκεια των ολυμπιακών Αγώνων, άναβε και στους βωμούς των ναών της Ήρας και του Δία.
Στις 20 Ιουλίου 1936 έγινε η πρώτη αφή της Ολυμπιακής Φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία. 3.331 λαμπαδηδρόμοι τη μετέφεραν στο Βερολίνο, όπου άναψε στον βωμό του Ολυμπιακού Σταδίου την 1η Αυγούστου κι έσβησε με τη λήξη τους στις 16 Αυγούστου.
Έπειτα, συνοδευόμενη από τις ιέρειες κατευθύνεται προς το Στάδιο, μεταφέροντας τη φλόγα σε πήλινο αγγείο. Η πομπή κάνει μία στάση στην ιερή Ελιά από την οποία ο «αμφιθαλής παις», δηλαδή ένας νέος που έχει εν ζωή και τους δύο γονείς του, κόβει ένα κλαδί, σύμβολο ειρήνης και έπαθλο νίκης που δίνονταν κατά τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες στους νικητές.
Στο Στάδιο, η πρωθιέρεια ανάβει τη δάδα του πρώτου δρομέα και η λαμπαδηδρομία ξεκινά με σκοπό να μεταφέρει την φλόγα στο Παναθηναϊκό στάδιο όπου γίνεται η παράδοση στην διοργανώτρια χώρα, οι λαμπαδηδρόμοι της οποίας την μεταφέρουν στο στάδιο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η Ολυμπιακή Φλόγα αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους σύγχρονους και τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες, παραπέμποντας στην ιερή φλόγα της θεάς Εστίας που έκαιγε άσβεστη στο Πρυτανείο της Ολυμπίας, στον κοινό βωμό όλων των Ελλήνων η οποία, κατά τη διάρκεια των ολυμπιακών Αγώνων, άναβε και στους βωμούς των ναών της Ήρας και του Δία.
Στις 20 Ιουλίου 1936 έγινε η πρώτη αφή της Ολυμπιακής Φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία. 3.331 λαμπαδηδρόμοι τη μετέφεραν στο Βερολίνο, όπου άναψε στον βωμό του Ολυμπιακού Σταδίου την 1η Αυγούστου κι έσβησε με τη λήξη τους στις 16 Αυγούστου.
ΘΕΗΚΟΛΕΩΝ
Δυτικά της Άλτεως, έξω από τον περίβολο και βόρεια του εργαστηρίου του Φειδία, κτίσθηκε ο Θεηκολεών. Ήταν η έδρα των θεηκόλων, των ιερέων της Ολυμπίας, αλλά αποτελούσε και κατάλυμα όλου του προσωπικού που υπηρετούσε μόνιμα στο ιερό, όπως ήταν οι σπονδοφόροι, οι μάντεις, οι εξηγητές, οι αυλητές και ο ξυλέας, ο προμηθευτής των ξύλων που χρησιμοποιούσαν στις θυσίες. Το αρχικό κτίσμα χρονολογείται στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., αλλά υπέστη διάφορες προσθήκες και μετασκευές μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια.
Δυτικά της Άλτεως, έξω από τον περίβολο και βόρεια του εργαστηρίου του Φειδία, κτίσθηκε ο Θεηκολεών. Ήταν η έδρα των θεηκόλων, των ιερέων της Ολυμπίας, αλλά αποτελούσε και κατάλυμα όλου του προσωπικού που υπηρετούσε μόνιμα στο ιερό, όπως ήταν οι σπονδοφόροι, οι μάντεις, οι εξηγητές, οι αυλητές και ο ξυλέας, ο προμηθευτής των ξύλων που χρησιμοποιούσαν στις θυσίες. Το αρχικό κτίσμα χρονολογείται στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., αλλά υπέστη διάφορες προσθήκες και μετασκευές μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια.
ΠΕΛΟΠΙΟ
Το Πελόπιο ήταν ταφικό μνημείο (κενοτάφιο) αφιερωμένο στον Πέλοπα, τοπικό ήρωα που τιμούσαν ιδιαίτερα οι Ηλείοι. Βρίσκεται μεταξύ των ναών της Ήρας και του Δία. Σύμφωνα με την παράδοση που αναφέρει ο Παυσανίας (5.13.1), το αφιέρωσε στον Πέλοπα ο Ηρακλής, που ήταν 4ος απόγονός του. Κάτω από το Πελόπιο, σε βάθος 2,50 μ. από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους, βρίσκεται η αρχαιότερη κατασκευή μέσα στο χώρο της Άλτεως. Πρόκειται για ένα μεγάλο προϊστορικό τύμβο με λίθινο περίβολο, που χρονολογείται στην Πρωτοελλαδική εποχή (περίπου 2500 π.Χ.). Το ανώτερο τμήμα του τύμβου αυτού ήταν ορατό μέχρι και την κλασική εποχή.Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Παυσανία (5.13.2), κάθε χρόνο οι άρχοντες θυσίαζαν στο χώρο του Πελοπίου ένα μαύρο κριάρι και όποιος έτρωγε από το θυσιασμένο στον Πέλοπα ζώο δεν επιτρεπόταν να μπει στο ναό του Δία.
«13.1 Εντός της Άλτεως υπάρχει και τέμενος αφιερωμένο στον Πέλοπα. Από τους Ηλείους ο Πέλοψ τιμάται τόσο περισσότερο ανάμεσα στους άλλους ήρωες της Ολυμπίας, όσο ο Δίας ανάμεσα στους άλλους θεούς. Το Πελόπιο βρίσκεται δεξιά της βορινής εισόδου τον ναού του Διός και τόσο μακριά του, ώστε ανάμεσά τους είναι στημένοι κι άλλοι ανδριάντες και αφιερώματα. Αρχίζει από τη μέση του ναού και εκτείνεται ως τον οπισθόδομο. Περιστοιχίζεται από λίθινη περίφραξη και στο εσωτερικό του υπάρχουν δέντρα και ανδριάντες. 13.2. Η είσοδός του βλέπει προς τη δύση. Λένε ότι το αφιέρωσε στον Πέλοπα ο Ηρακλής, γιος του Αμφιτρύωνα, επειδή αυτός ήταν τέταρτος απόγονος του Πέλοπα, και ότι πρόσφερε στον Πέλοπα θυσία στον βόθρο.» Παυσανίας
Το Πελόπιο ήταν ταφικό μνημείο (κενοτάφιο) αφιερωμένο στον Πέλοπα, τοπικό ήρωα που τιμούσαν ιδιαίτερα οι Ηλείοι. Βρίσκεται μεταξύ των ναών της Ήρας και του Δία. Σύμφωνα με την παράδοση που αναφέρει ο Παυσανίας (5.13.1), το αφιέρωσε στον Πέλοπα ο Ηρακλής, που ήταν 4ος απόγονός του. Κάτω από το Πελόπιο, σε βάθος 2,50 μ. από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους, βρίσκεται η αρχαιότερη κατασκευή μέσα στο χώρο της Άλτεως. Πρόκειται για ένα μεγάλο προϊστορικό τύμβο με λίθινο περίβολο, που χρονολογείται στην Πρωτοελλαδική εποχή (περίπου 2500 π.Χ.). Το ανώτερο τμήμα του τύμβου αυτού ήταν ορατό μέχρι και την κλασική εποχή.Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Παυσανία (5.13.2), κάθε χρόνο οι άρχοντες θυσίαζαν στο χώρο του Πελοπίου ένα μαύρο κριάρι και όποιος έτρωγε από το θυσιασμένο στον Πέλοπα ζώο δεν επιτρεπόταν να μπει στο ναό του Δία.
«13.1 Εντός της Άλτεως υπάρχει και τέμενος αφιερωμένο στον Πέλοπα. Από τους Ηλείους ο Πέλοψ τιμάται τόσο περισσότερο ανάμεσα στους άλλους ήρωες της Ολυμπίας, όσο ο Δίας ανάμεσα στους άλλους θεούς. Το Πελόπιο βρίσκεται δεξιά της βορινής εισόδου τον ναού του Διός και τόσο μακριά του, ώστε ανάμεσά τους είναι στημένοι κι άλλοι ανδριάντες και αφιερώματα. Αρχίζει από τη μέση του ναού και εκτείνεται ως τον οπισθόδομο. Περιστοιχίζεται από λίθινη περίφραξη και στο εσωτερικό του υπάρχουν δέντρα και ανδριάντες. 13.2. Η είσοδός του βλέπει προς τη δύση. Λένε ότι το αφιέρωσε στον Πέλοπα ο Ηρακλής, γιος του Αμφιτρύωνα, επειδή αυτός ήταν τέταρτος απόγονος του Πέλοπα, και ότι πρόσφερε στον Πέλοπα θυσία στον βόθρο.» Παυσανίας
ΝΟΤΙΑ ΣΤΟΑ
Η νότια στοά αποτελούσε το νότιο όριο του ιερού της Ολυμπίας, και ήταν η κύρια είσοδός του από την πλευρά αυτή. Βρίσκεται νότια του βουλευτηρίου, έξω από τον περίβολο της Άλτεως. Κατασκευάσθηκε περίπου την ίδια εποχή με τη στοά της Ηχούς, γύρω στο 360-350 π.Χ. και διατηρήθηκε σε χρήση για αρκετούς αιώνες.
Η νότια στοά αποτελούσε το νότιο όριο του ιερού της Ολυμπίας, και ήταν η κύρια είσοδός του από την πλευρά αυτή. Βρίσκεται νότια του βουλευτηρίου, έξω από τον περίβολο της Άλτεως. Κατασκευάσθηκε περίπου την ίδια εποχή με τη στοά της Ηχούς, γύρω στο 360-350 π.Χ. και διατηρήθηκε σε χρήση για αρκετούς αιώνες.
ΟΙΚΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΩΝΑ – ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΘΕΡΜΕΣ
Το μεγάλο κτιριακό συγκρότημα, που έχει αποδοθεί στο Ρωμαίο αυτοκράτορα Νέρωνα, βρίσκεται ΝΑ της Άλτεως, στη θέση όπου στην κλασική εποχή υπήρχε το ιερό της Εστίας και άλλα κτίσματα, που κατεδαφίστηκαν. Ένας μολύβδινος υδαταγωγός με την επιγραφή NERONIS: AUG., καθώς και άλλες ενδείξεις, οδήγησαν τους μελετητές να ταυτίσουν το κτίριο με την οικία του αυτοκράτορα, που οικοδομήθηκε κατά τα έτη 65-67 μ.Χ., όταν ο Νέρων κατέλυσε στο ιερό προκειμένου να λάβει μέρος ο ίδιος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του έτους 67 μ.Χ. Στα χρόνια που ακολούθησαν, μέχρι και τον 3ο αιώνα μ.Χ., στο συγκρότημα έγιναν διάφορες επεκτάσεις και μετατροπές.
Το μεγάλο κτιριακό συγκρότημα, που έχει αποδοθεί στο Ρωμαίο αυτοκράτορα Νέρωνα, βρίσκεται ΝΑ της Άλτεως, στη θέση όπου στην κλασική εποχή υπήρχε το ιερό της Εστίας και άλλα κτίσματα, που κατεδαφίστηκαν. Ένας μολύβδινος υδαταγωγός με την επιγραφή NERONIS: AUG., καθώς και άλλες ενδείξεις, οδήγησαν τους μελετητές να ταυτίσουν το κτίριο με την οικία του αυτοκράτορα, που οικοδομήθηκε κατά τα έτη 65-67 μ.Χ., όταν ο Νέρων κατέλυσε στο ιερό προκειμένου να λάβει μέρος ο ίδιος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του έτους 67 μ.Χ. Στα χρόνια που ακολούθησαν, μέχρι και τον 3ο αιώνα μ.Χ., στο συγκρότημα έγιναν διάφορες επεκτάσεις και μετατροπές.
ΘΗΣΑΥΡΟΙ
Οι θησαυροί της Ολυμπίας βρίσκονται συγκεντρωμένοι στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου, στο χώρο όπου υπήρχαν οι προϊστορικές λατρείες του ιερού. Κτίστηκαν πάνω σε τεχνητό επίπεδο άνδηρο, που καταλαμβάνει την έκταση από το Νυμφαίο έως το στάδιο και διαμορφώθηκε ειδικά γι’ αυτό το σκοπό. Δεν είναι όλοι θεμελιωμένοι στο ίδιο ύψος, γιατί δεν οικοδομήθηκαν ταυτόχρονα. Οι πρώτοι χρονολογούνται στα αρχαϊκά χρόνια, στον 6ο αιώνα π.Χ., και οι τελευταίοι στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., ενώ λίγο αργότερα, στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., κτίσθηκε η πώρινη λίθινη κρηπίδα που από το άνδηρο οδηγεί στο χαμηλότερο επίπεδο της Άλτεως.Οι θησαυροί είναι μικρά ναόσχημα οικοδομήματα, που αφιέρωναν στο ιερό διάφορες ελληνικές πόλεις, για να στεγάσουν τα πολύτιμα και πλούσια αναθήματά τους στο Δία. Ο Παυσανίας (6.19.1-15) μάς δίνει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τα πλούσια αφιερώματα που φυλάσσονταν εκεί. Στην περιγραφή του αναφέρει τα ονόματα 10 θησαυρών: των Σικυωνίων, Συρακούσιων, Επιδαμνίων, Βυζαντίων, Συβαριτών, Κυρηναίων, Σελινουντίων, Μεταποντίων, Μεγαρέων και Γελώων.
«[6-19.1 -19.2] ...... Στο κρηπίδωμα είναι στημένοι οι θησαυροί, όπως εκείνοι που έχουν χτίσει μερικοί Έλληνες προς τιμή του Απόλλωνος στους Δελφούς. Στην Ολυμπία υπάρχει θησαυρός αφιέρωμα του Μύρωνα τυράννου των Σικυώνας.
2. Το έκτισε όταν νίκησε σε αρματοδρομία στην τριακοστή τρίτη ολυμπιάδα. Σ' αυτό τον θησαυρό έφτιαξε δύο θαλάμους, ένα Δωρικό και ένα Ιωνικό. Είδα ότι είναι φτιαγμένοι από χαλκό, αλλά δεν ξέρω αν ο χαλκός ήταν από την Ταρτησσό, όπως λένε οι Ηλείοι.» Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 6. Ἠλιακῶν Β'.
ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ
Ο ιππόδρομος βρισκόταν στο ΝΑ άκρο της Ολυμπίας, στη μεγάλη επίπεδη έκταση νότια του σταδίου και σχεδόν παράλληλα με αυτό. Μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπισθεί η ακριβής θέση του, επειδή πολύ πιθανόν οι εγκαταστάσεις του έχουν παρασυρθεί από τον ποταμό Αλφειό, που κατέκλυσε την περιοχή στα μεσαιωνικά χρόνια, όταν σταμάτησε να συντηρείται το ανάχωμα που υπήρχε στη δεξιά του όχθη. Ωστόσο, ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της Ολυμπίας, αφού εδώ γίνονταν τα ιππικά αγωνίσματα και οι αρματοδρομίες των Ολυμπιακών Αγώνων.
Τις πληροφορίες μας για τον ιππόδρομο της Ολυμπίας αντλούμε από τον περιηγητή Παυσανία, που μας δίνει αναλυτική περιγραφή του μνημείου (6.20.10-21). Ήταν ένας μεγάλος επιμήκης, πλατύς και επίπεδος χώρος, που το συνολικό μήκος του υπολογίζεται στα 780 μ. και το πλάτος του περίπου στα 320 μ. (ο Παυσανίας αναφέρει, ότι το μήκος του ήταν 4 στάδια και το πλάτος ένα στάδιο και 4 πλέθρα). Ο αγωνιστικός χώρος ήταν στενόμακρος και κατά μήκος του υπήρχε το λεγόμενο «έμβολο», ένα λίθινο ή ξύλινο χώρισμα μήκους δύο σταδίων, που τον χώριζε σε δύο διαδρόμους. Τα άλογα ή τα άρματα έτρεχαν όλα στον ένα διάδρομο, με κατεύθυνση προς τα ανατολικά και όταν έφθαναν στο τέλος, παρέκαμπταν το άκρο του εμβόλου και έστριβαν στον άλλο διάδρομο, με κατεύθυνση προς τα δυτικά.
«[6-20.14 -20.15] Αυτός που πρώτος επινόησε αυτό τον μηχανισμό εκκίνησης ήταν ο Κλεοίτας, ο οποίος φαίνεται ότι ήταν πολύ περήφανος γι' αυτή την εφεύρεση, σύμφωνα και με το επίγραμμα πάνω σε ανδριάντα στην Αθήνα, το οποίο λέει:
"Με έφτιαξε αυτός που πρώτος επινόησε τον τρόπο εκκίνησης των αλόγων στην Ολυμπία, ο Κλεοίτας, γιος του Αριστοκλή. "
Λένε ότι μετά τον Κλεοίτα, ο Αριστείδης πρόσθεσε στον μηχανισμό μια έξυπνη εφεύρεση.
15 Η μία πλευρά του ιπποδρόμου είναι μακρύτερη και σχηματίζεται με πρόσχωση. Στο σημείο όπου υπάρχει δίοδος είναι ο Ταράξιππος, που προκαλεί φόβο στα άλογα. 'Έχει σχήμα στρογγυλού βωμού και καθώς τα άλογα τρέχουν δίπλα σ' αυτόν, πανικοβάλλονται από κάποια άγνωστη αιτία και παθαίνουν σύγχυση• τα άρματα τσακίζονται και οι οδηγοί τραυματίζονται. Εξαιτίας όλων αυτών, οι ηνίοχοι Θυσιάζουν και προσεύχονται στον Ταράξιππο για να είναι ευνοϊκός γι' αυτούς…» Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 6. Ἠλιακῶν Β'
Έως τις αρχές του 21ου αιώνα τα ίχνη του ιπποδρόμου είχαν χαθεί. Οι απόψεις που υπήρχαν ήταν πως είχε παρασυρθεί από τον Αλφειό ενώ μία άλλη νεότερη πως η θέση του Ιπποδρομίου προσδιορίστηκε στα νοτιοανατολικά του Σταδίου. Ωστόσο το 2008 ερευνητές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου ανέφεραν πως ανακαλύψαν την τοποθεσία του στα ανατολικά της Ολυμπίας με χρήση ραντάρ. ακολουθώντας τις περιγραφές του περιηγητή Παυσανία ο οποίος είχε επισκευτεί τον χώρο κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ.
Ο ιππόδρομος βρισκόταν στο ΝΑ άκρο της Ολυμπίας, στη μεγάλη επίπεδη έκταση νότια του σταδίου και σχεδόν παράλληλα με αυτό. Μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπισθεί η ακριβής θέση του, επειδή πολύ πιθανόν οι εγκαταστάσεις του έχουν παρασυρθεί από τον ποταμό Αλφειό, που κατέκλυσε την περιοχή στα μεσαιωνικά χρόνια, όταν σταμάτησε να συντηρείται το ανάχωμα που υπήρχε στη δεξιά του όχθη. Ωστόσο, ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της Ολυμπίας, αφού εδώ γίνονταν τα ιππικά αγωνίσματα και οι αρματοδρομίες των Ολυμπιακών Αγώνων.
Τις πληροφορίες μας για τον ιππόδρομο της Ολυμπίας αντλούμε από τον περιηγητή Παυσανία, που μας δίνει αναλυτική περιγραφή του μνημείου (6.20.10-21). Ήταν ένας μεγάλος επιμήκης, πλατύς και επίπεδος χώρος, που το συνολικό μήκος του υπολογίζεται στα 780 μ. και το πλάτος του περίπου στα 320 μ. (ο Παυσανίας αναφέρει, ότι το μήκος του ήταν 4 στάδια και το πλάτος ένα στάδιο και 4 πλέθρα). Ο αγωνιστικός χώρος ήταν στενόμακρος και κατά μήκος του υπήρχε το λεγόμενο «έμβολο», ένα λίθινο ή ξύλινο χώρισμα μήκους δύο σταδίων, που τον χώριζε σε δύο διαδρόμους. Τα άλογα ή τα άρματα έτρεχαν όλα στον ένα διάδρομο, με κατεύθυνση προς τα ανατολικά και όταν έφθαναν στο τέλος, παρέκαμπταν το άκρο του εμβόλου και έστριβαν στον άλλο διάδρομο, με κατεύθυνση προς τα δυτικά.
«[6-20.14 -20.15] Αυτός που πρώτος επινόησε αυτό τον μηχανισμό εκκίνησης ήταν ο Κλεοίτας, ο οποίος φαίνεται ότι ήταν πολύ περήφανος γι' αυτή την εφεύρεση, σύμφωνα και με το επίγραμμα πάνω σε ανδριάντα στην Αθήνα, το οποίο λέει:
"Με έφτιαξε αυτός που πρώτος επινόησε τον τρόπο εκκίνησης των αλόγων στην Ολυμπία, ο Κλεοίτας, γιος του Αριστοκλή. "
Λένε ότι μετά τον Κλεοίτα, ο Αριστείδης πρόσθεσε στον μηχανισμό μια έξυπνη εφεύρεση.
15 Η μία πλευρά του ιπποδρόμου είναι μακρύτερη και σχηματίζεται με πρόσχωση. Στο σημείο όπου υπάρχει δίοδος είναι ο Ταράξιππος, που προκαλεί φόβο στα άλογα. 'Έχει σχήμα στρογγυλού βωμού και καθώς τα άλογα τρέχουν δίπλα σ' αυτόν, πανικοβάλλονται από κάποια άγνωστη αιτία και παθαίνουν σύγχυση• τα άρματα τσακίζονται και οι οδηγοί τραυματίζονται. Εξαιτίας όλων αυτών, οι ηνίοχοι Θυσιάζουν και προσεύχονται στον Ταράξιππο για να είναι ευνοϊκός γι' αυτούς…» Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 6. Ἠλιακῶν Β'
Έως τις αρχές του 21ου αιώνα τα ίχνη του ιπποδρόμου είχαν χαθεί. Οι απόψεις που υπήρχαν ήταν πως είχε παρασυρθεί από τον Αλφειό ενώ μία άλλη νεότερη πως η θέση του Ιπποδρομίου προσδιορίστηκε στα νοτιοανατολικά του Σταδίου. Ωστόσο το 2008 ερευνητές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου ανέφεραν πως ανακαλύψαν την τοποθεσία του στα ανατολικά της Ολυμπίας με χρήση ραντάρ. ακολουθώντας τις περιγραφές του περιηγητή Παυσανία ο οποίος είχε επισκευτεί τον χώρο κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ.
ΣΤΑΔΙΟ
Το στάδιο της Ολυμπίας είναι ο χώρος όπου τελούνταν οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες αλλά και τα Ηραία, αγώνες γυναικών προς τιμήν της Ήρας. Βρίσκεται ανατολικά της Άλτεως, ακριβώς έξω από τη ΒΑ γωνία του περιβόλου, αλλά η θέση του δεν ήταν η ίδια στους πρώτους αιώνες τέλεσης των αγώνων. Πριν από τον 6ο αιώνα π.Χ. το αγώνισμα του σταδίου δρόμου γινόταν σ’ έναν επίπεδο χώρο, χωρίς κανονικά πρανή, κατά μήκος του ανδήρου των θησαυρών, στα ανατολικά του μεγάλου βωμού του Δία. Κατά την αρχαϊκή εποχή, γύρω στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., έγινε η πρώτη διαμόρφωση του σταδίου (στάδιο Ι), που ήταν μία απλή εξομάλυνση του εδάφους στα νότια του Κρονίου λόφου, μέσα στο χώρο της Άλτεως. Η δυτική στενή πλευρά του σταδίου, η άφεση, ήταν ανοικτή προς το βωμό του Δία, προς τιμήν του οποίου γίνονταν οι αγώνες.
Το στάδιο της Ολυμπίας είναι ο χώρος όπου τελούνταν οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες αλλά και τα Ηραία, αγώνες γυναικών προς τιμήν της Ήρας. Βρίσκεται ανατολικά της Άλτεως, ακριβώς έξω από τη ΒΑ γωνία του περιβόλου, αλλά η θέση του δεν ήταν η ίδια στους πρώτους αιώνες τέλεσης των αγώνων. Πριν από τον 6ο αιώνα π.Χ. το αγώνισμα του σταδίου δρόμου γινόταν σ’ έναν επίπεδο χώρο, χωρίς κανονικά πρανή, κατά μήκος του ανδήρου των θησαυρών, στα ανατολικά του μεγάλου βωμού του Δία. Κατά την αρχαϊκή εποχή, γύρω στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., έγινε η πρώτη διαμόρφωση του σταδίου (στάδιο Ι), που ήταν μία απλή εξομάλυνση του εδάφους στα νότια του Κρονίου λόφου, μέσα στο χώρο της Άλτεως. Η δυτική στενή πλευρά του σταδίου, η άφεση, ήταν ανοικτή προς το βωμό του Δία, προς τιμήν του οποίου γίνονταν οι αγώνες.
Λίγο αργότερα, στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., δημιουργήθηκε το στάδιο ΙΙ. Ο στίβος μεταφέρθηκε πιο ανατολικά και επεκτάθηκε και μετά το πέρας του ανδήρου των θησαυρών. Κατά μήκος της νότιας πλευράς διαμορφώθηκε τεχνητό πρανές για τους θεατές, ύψους περίπου 3 μ., ενώ στη βόρεια πλευρά χρησιμοποιήθηκε το φυσικό πρανές στις υπώρειες του Κρονίου λόφου. Στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., όταν οικοδομήθηκε ο μεγάλος ναός του Δία, το στάδιο έλαβε την τελική του μορφή, αυτή που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης (στάδιο ΙΙΙ). Οι αγώνες είχαν πια αποκτήσει μεγάλη αίγλη, οι θεατές ήταν χιλιάδες και οι αθλητές που συμμετείχαν στα αγωνίσματα πιο πολλοί από πριν. Οι λόγοι αυτοί ήταν αρκετοί για να αποκτήσει η Ολυμπία ένα μεγαλύτερο στάδιο, που μετατοπίσθηκε 82 μ. πιο ανατολικά και 7 μ. προς τα βόρεια. Ο προσανατολισμός του παρέμεινε ο ίδιος και δημιουργήθηκαν τεχνητά πρανή για τους θεατές σε όλες τις πλευρές του. Στα μέσα περίπου του 4ου αιώνα π.Χ., με την κατασκευή της στοάς της Ηχούς, το στάδιο απομονώθηκε οριστικά από την Άλτι, γεγονός που απηχεί το πνεύμα της εποχής, καθώς οι αγώνες είχαν χάσει πλέον τον καθαρά θρησκευτικό τους χαρακτήρα και αποτελούσαν γεγονός πιο πολύ αθλητικό και κοσμικό.
Ο στίβος του σταδίου έχει μήκος 212,54 μ. και πλάτος 30 περίπου μ. Η απόσταση ανάμεσα στις δύο λίθινες βαλβίδες, που σηματοδοτούν τις αφέσεις, είναι 192,27 μ., δηλαδή ένα ολυμπιακό στάδιο ή 600 ολυμπιακά πόδια (1 πους=32,04 εκ.). Στο νότιο πρανές του σταδίου υπάρχει η εξέδρα των Ελλανοδικών και απέναντι, στο βόρειο πρανές, ο βωμός της Δήμητρας Χαμύνης, όπου καθόταν η ιέρεια της θεάς, η μόνη γυναίκα που επιτρεπόταν να παρακολουθήσει τους αγώνες. Υπολογίζεται ότι το στάδιο χωρούσε περίπου 45.000 θεατές, ωστόσο δεν απέκτησε ποτέ λίθινα καθίσματα και οι θεατές κάθονταν κατά γης. Ελάχιστα λίθινα καθίσματα υπήρχαν μόνο για τους επισήμους, ενώ στα ρωμαϊκά χρόνια πιθανόν κατασκευάσθηκαν ξύλινα έδρανα στα πρανή (στάδιο IV-V) και έγιναν εργασίες συντήρησης. Γύρω από το στίβο υπήρχε λίθινος αγωγός, με μικρές λεκάνες ανά διαστήματα, όπου συγκεντρώνονταν τα νερά από τα πρανή. Στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. κατασκευάσθηκε η μνημειακή είσοδος του σταδίου, η λεγόμενη Κρυπτή, μία λίθινη καμαροσκεπής στοά μήκους 32 μ., από την οποία έμπαιναν στο στάδιο μόνον οι επίτροποι, οι αθλητές και οι ήρωες. Στα ρωμαϊκά χρόνια, στο δυτικό της άκρο προστέθηκε ένα μνημειακό πρόπυλο. Από την ανασκαφή του χώρου προέρχεται πλήθος ευρημάτων, κυρίως χάλκινων, τα οποία βρέθηκαν μέσα στα φρέατα, που είχαν ανοιχθεί στα πρανή ήδη από την αρχαϊκή εποχή, για να εξασφαλίσουν νερό στους θεατές. Όταν αχρηστεύθηκαν τα φρέατα αυτά, χρησιμοποιήθηκαν ως αποθέτες. Το στάδιο ερευνήθηκε για πρώτη φορά στις παλαιές γερμανικές ανασκαφές, οπότε αποκαλύφθηκαν τα ακριβή όρια του στίβου, ενώ η πλήρης αποκάλυψη του μνημείου έγινε από τις νεότερες γερμανικές ανασκαφές, την περίοδο 1952-1966. Στις 18/08/2004, το αρχαίο στάδιο της Ολυμπίας ξαναγνώρισε την παλαιά του αίγλη, μετά από 1611 χρόνια, αφού φιλοξένησε το αγώνισμα της σφαιροβολίας ανδρών και γυναικών στο πλαίσιο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας
Ο στίβος του σταδίου έχει μήκος 212,54 μ. και πλάτος 30 περίπου μ. Η απόσταση ανάμεσα στις δύο λίθινες βαλβίδες, που σηματοδοτούν τις αφέσεις, είναι 192,27 μ., δηλαδή ένα ολυμπιακό στάδιο ή 600 ολυμπιακά πόδια (1 πους=32,04 εκ.). Στο νότιο πρανές του σταδίου υπάρχει η εξέδρα των Ελλανοδικών και απέναντι, στο βόρειο πρανές, ο βωμός της Δήμητρας Χαμύνης, όπου καθόταν η ιέρεια της θεάς, η μόνη γυναίκα που επιτρεπόταν να παρακολουθήσει τους αγώνες. Υπολογίζεται ότι το στάδιο χωρούσε περίπου 45.000 θεατές, ωστόσο δεν απέκτησε ποτέ λίθινα καθίσματα και οι θεατές κάθονταν κατά γης. Ελάχιστα λίθινα καθίσματα υπήρχαν μόνο για τους επισήμους, ενώ στα ρωμαϊκά χρόνια πιθανόν κατασκευάσθηκαν ξύλινα έδρανα στα πρανή (στάδιο IV-V) και έγιναν εργασίες συντήρησης. Γύρω από το στίβο υπήρχε λίθινος αγωγός, με μικρές λεκάνες ανά διαστήματα, όπου συγκεντρώνονταν τα νερά από τα πρανή. Στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. κατασκευάσθηκε η μνημειακή είσοδος του σταδίου, η λεγόμενη Κρυπτή, μία λίθινη καμαροσκεπής στοά μήκους 32 μ., από την οποία έμπαιναν στο στάδιο μόνον οι επίτροποι, οι αθλητές και οι ήρωες. Στα ρωμαϊκά χρόνια, στο δυτικό της άκρο προστέθηκε ένα μνημειακό πρόπυλο. Από την ανασκαφή του χώρου προέρχεται πλήθος ευρημάτων, κυρίως χάλκινων, τα οποία βρέθηκαν μέσα στα φρέατα, που είχαν ανοιχθεί στα πρανή ήδη από την αρχαϊκή εποχή, για να εξασφαλίσουν νερό στους θεατές. Όταν αχρηστεύθηκαν τα φρέατα αυτά, χρησιμοποιήθηκαν ως αποθέτες. Το στάδιο ερευνήθηκε για πρώτη φορά στις παλαιές γερμανικές ανασκαφές, οπότε αποκαλύφθηκαν τα ακριβή όρια του στίβου, ενώ η πλήρης αποκάλυψη του μνημείου έγινε από τις νεότερες γερμανικές ανασκαφές, την περίοδο 1952-1966. Στις 18/08/2004, το αρχαίο στάδιο της Ολυμπίας ξαναγνώρισε την παλαιά του αίγλη, μετά από 1611 χρόνια, αφού φιλοξένησε το αγώνισμα της σφαιροβολίας ανδρών και γυναικών στο πλαίσιο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας
ΞΕΝΩΝΕΣ
Οι ξενώνες των ρωμαϊκών χρόνων βρίσκονται έξω από την Άλτι, δυτικά του εργαστηρίου του Φειδία και πολύ κοντά στις θέρμες του Κλαδέου. Η εγκατάσταση των θερμών στο χώρο αυτό, σχετίζεται άμεσα με την κατασκευή των ξενώνων. Οι ξενώνες κτίσθηκαν γύρω στο 170 π.Χ., για να αντιμετωπισθούν οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες των επισκεπτών του ιερού, ιδιαίτερα στην περίοδο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Η κατασκευή τους έγινε στο πλαίσιο ενός μεγάλου οικοδομικού προγράμματος, που περιλάμβανε επισκευές σε αρκετά από τα κτίσματα της Άλτεως και οικοδόμηση νέων, σύμφωνα με το πνεύμα της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής, που επέβαλλε μεγάλο όγκο, πολλά δωμάτια και πλούσια διακόσμηση. Οι ρωμαϊκοί ξενώνες κατέλαβαν το χώρο όπου υπήρχαν βοηθητικές εγκαταστάσεις της υστεροκλασικής περιόδου, όπως ένας κλίβανος για την κατασκευή πήλινων αγγείων και ένας μύλος.
AΝΑΨΥΚΤΗΡΙΟ
Μετά από σχεδόν τρίωρη εξερεύνηση στον καυτό ήλιο και την σκόνη, ένα δροσιστικό κάτω από τα πελώρια δένδρα κρίθηκε απαραίτητο.
Μετά από σχεδόν τρίωρη εξερεύνηση στον καυτό ήλιο και την σκόνη, ένα δροσιστικό κάτω από τα πελώρια δένδρα κρίθηκε απαραίτητο.
ΜΟΥΣΕΙΟ
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, από τα σημαντικότερα της Ελλάδας, παρουσιάζει τη μακραίωνη ιστορική εξέλιξη ενός από τα λαμπρότερα ιερά της αρχαιότητας. Περιλαμβάνει τη μόνιμη έκθεση ευρημάτων από τις ανασκαφές στον ιερό χώρο της Άλτεως, τα οποία χρονολογούνται από τα προϊστορικά έως και τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Από το σύνολο των, ανεκτίμητης αξίας, εκθεμάτων σημαντικότερη είναι η έκθεση των γλυπτών, για την οποία είναι κυρίως γνωστό το μουσείο, καθώς και η συλλογή χάλκινων αντικειμένων, που είναι η πλουσιότερη στον κόσμο και απαρτίζεται από όπλα, ειδώλια και άλλα αντικείμενα, ενώ ιδιαίτερα σημαντικά είναι και τα ευρήματα της μεγάλης πηλοπλαστικής. Το κτηριακό συγκρότημα του Μουσείου αποτελείται από εκθεσιακούς, βοηθητικούς και αποθηκευτικούς χώρους. Ο εκθεσιακός χώρος περιλαμβάνει τον προθάλαμο και δώδεκα αίθουσες, που όλες φιλοξενούν τη μόνιμη έκθεση ευρημάτων, προερχομένων από την ιερή Άλτι.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ
Φιλοξενείται στο ανακατασκευασμένο «Παλαιό Μουσείο» της Ολυμπίας. Από το έτος 1888 και για δεκαετίες στεγάστηκαν εδώ οι θησαυροί της Ολυμπίας. Στις συλλογές του παρουσιάζονται πάνω από 400 σημαντικά αρχαία έργα κυρίως από την Ολυμπία αλλά και πολλές ακόμη περιοχές της Ελλάδος. Είναι γνωστό και ως «Σύγγρειο», καθώς ανεγέρθηκε με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού.
Σκοπός της έκθεσης είναι η μύηση του επισκέπτη στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αρχαιότητας
Το Μουσείο φιλοξενεί δεκάδες αρχαία έργα που προέρχονται από το Ιερό του Διός της Ολυμπίας, αλλά και από άλλα Μουσεία της ελληνικής επικράτειας. Τα εκθέματα καλύπτουν μεγάλο χρονολογικό φάσμα, από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. έως και τον 5ο αι. μ.Χ. και μέσα από αυτά παρουσιάζεται η υπερχιλιετής ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων, του μακροβιότερου θεσμού της αρχαιότητας.
Ο Δίας ήταν η κυρίαρχη θεότητα στο ιερό της Ολυμπίας και η εκεί λατρεία του μια από τις παλαιότερες στον Ελλαδικό χώρο. Σύμφωνα με μία μυθολογική παράδοση, ο Όξυλος. αρχηγός των Αιτωλών που ήρθαν από την ΒΔ Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή τον 11ο αι. π.Χ., αφιέρωσε το ιερό στον Δία και τέλεσε για πρώτη φορά αγώνες. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι οι Ηρακλείδες, απόγονοι του ήρωα Ηρακλή, ήταν εκείνοι που καθιέρωσαν την λατρεία του Δία στην περιοχή. Η σύνδεση της Ολυμπίας με τον Δία δηλώνεται και σε μία ύστερη παράδοση που τοποθετεί στην περιοχή την νίκη του Δία επί του πατέρα του Κρόνου στον αγώνα που έγινε για την κυριαρχία του κόσμου.
Σκοπός της έκθεσης είναι η μύηση του επισκέπτη στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αρχαιότητας
Το Μουσείο φιλοξενεί δεκάδες αρχαία έργα που προέρχονται από το Ιερό του Διός της Ολυμπίας, αλλά και από άλλα Μουσεία της ελληνικής επικράτειας. Τα εκθέματα καλύπτουν μεγάλο χρονολογικό φάσμα, από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. έως και τον 5ο αι. μ.Χ. και μέσα από αυτά παρουσιάζεται η υπερχιλιετής ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων, του μακροβιότερου θεσμού της αρχαιότητας.
Ο Δίας ήταν η κυρίαρχη θεότητα στο ιερό της Ολυμπίας και η εκεί λατρεία του μια από τις παλαιότερες στον Ελλαδικό χώρο. Σύμφωνα με μία μυθολογική παράδοση, ο Όξυλος. αρχηγός των Αιτωλών που ήρθαν από την ΒΔ Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή τον 11ο αι. π.Χ., αφιέρωσε το ιερό στον Δία και τέλεσε για πρώτη φορά αγώνες. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι οι Ηρακλείδες, απόγονοι του ήρωα Ηρακλή, ήταν εκείνοι που καθιέρωσαν την λατρεία του Δία στην περιοχή. Η σύνδεση της Ολυμπίας με τον Δία δηλώνεται και σε μία ύστερη παράδοση που τοποθετεί στην περιοχή την νίκη του Δία επί του πατέρα του Κρόνου στον αγώνα που έγινε για την κυριαρχία του κόσμου.
Για τον χαρακτήρα και το είδος της πρώιμης λατρείας του Δία στην Ολυμπία μας πληροφορούν τα περισσότερα από 6000 αφιερώματα που οι επισκέπτες του ιερού είχαν εναποθέσει στην τέφρα του μεγάλου βωμού του Δία (10ος – τέλη 8ου αι. π.Χ.). Ο πολεμικός χαρακτήρας της λατρείας του θεού μαρτυρείται από τα χάλκινα και πήλινα ειδώλια πολεμιστών (απεικονίσεις του ίδιου του θεού ή των αναθετών). ηνιόχων και αρμάτων. Πολυπληθή ειδώλια ζώων, κυρίως ταύρων και αλόγων, θα πρέπει να ερμηνευθούν ως προσφορές μιας αγροτοκτηνοτροφικής κοινωνίας. Χάλκινοι τριποδικοί λέβητες, σκεύη με μεγάλη αξία στήνονταν πιθανότατα στους υπαίθριους χώρους του ιερού.
Από το 700 π.Χ. όπλα, λάφυρα πολέμων, και αργότερα ολόκληρα κτήρια (θησαυροί) αποτελούσαν αναθήματα πόλεων-κρατών, είχαν στρατιωτικό και πολιτικό χαρακτήρα και μαρτυρούσαν την γεωγραφική διεύρυνση της ακτινοβολίας του ιερού. Η πολεμική διάσταση της λατρείας του Δία αποδεικνύεται επίσης, από την ύπαρξη μαντείου στο ιερό, αρμόδιου κυρίως για πολεμικά θέματα, όπως αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς. Στο ίδιο πλαίσιο, παραστάσεις Νικών σε νομίσματα της Ολυμπίας, πήλινες Νίκες ως ακρωτήρια κτηρίων, αλλά και αυτόνομα αγάλματα που έχουν βρεθεί στον χώρο του ιερού θα είχαν πολεμικό παρά αθλητικά συμβολισμό. Το φημισμένο χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλμα του Δία, όπου ο θεός παρουσιαζόταν ένθρονος να κρατά με το ένα χέρι σκήπτρο και με το άλλο Νίκη, εξέφραζε με σαφήνεια τη θέση του ως κυρίαρχου του κόσμου, τηρητή της τάξης και των νόμων κριτή κάθε είδους αγώνα στην γη προς τιμήν του τελούνταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, και οι νικητές του αφιέρωναν αγάλματά τους για να τον ευχαριστήσουν.
Η δόξα και η φήμη του Ολυμπιονίκη στην αρχαιότητα αποτελούσε ύψιστο αγαθό, ενώ το στεφάνωμα του αθλητή με τον κότινο από τους κλάδους της ιερής αγριελιάς της Ολυμπίας αποτελούσε την ανώτατη τιμή που μπορούσε να κερδίσει θνητός. Από τους 4237 αθλητές που θα πρέπει να είχαν αναδειχθεί νικητές στις 293 Ολυμπιάδες κατά τη διάρκεια των 1169 χρόνων του θεσμού (776 π.Χ.393 μ.Χ.) σήμερα γνωρίζουμε το όνομα, την καταγωγή και το αγώνισμα των 921 από αυτούς. Τα ονόματά τους καταγράφονται στον κατάλογο των Ολυμπιονικών που διασώθηκε ελλιπής και τον οποίο πρώτος είχε συντάξει τον 4ο αι. π.Χ. ο Ηλείος σοφιστής Ιππίας, βασιζόμενος προφανώς στα επίσημα αρχεία που φυλάσσονταν στο Βουλευτήριο της Ολυμπίας. Τα ονόματα των μεταγενεστέρων του 4ου αι. π.Χ. νικητών περιλαμβάνονται σε καταλόγους νεότερων ιστορικών κυρίως της ρωμαϊκής περιόδου, ενώ μερικά κενά συμπληρώνονται από πληροφορίες διάσπαρτες σε παπύρους από βάθρα αγαλμάτων νικητών που είδε και περιγράφει ο Παυσανίας, καθώς και από πολλές επιγραφές που βρέθηκαν στις ανασκαφές.
Η δόξα και η φήμη του Ολυμπιονίκη στην αρχαιότητα αποτελούσε ύψιστο αγαθό, ενώ το στεφάνωμα του αθλητή με τον κότινο από τους κλάδους της ιερής αγριελιάς της Ολυμπίας αποτελούσε την ανώτατη τιμή που μπορούσε να κερδίσει θνητός. Από τους 4237 αθλητές που θα πρέπει να είχαν αναδειχθεί νικητές στις 293 Ολυμπιάδες κατά τη διάρκεια των 1169 χρόνων του θεσμού (776 π.Χ.393 μ.Χ.) σήμερα γνωρίζουμε το όνομα, την καταγωγή και το αγώνισμα των 921 από αυτούς. Τα ονόματά τους καταγράφονται στον κατάλογο των Ολυμπιονικών που διασώθηκε ελλιπής και τον οποίο πρώτος είχε συντάξει τον 4ο αι. π.Χ. ο Ηλείος σοφιστής Ιππίας, βασιζόμενος προφανώς στα επίσημα αρχεία που φυλάσσονταν στο Βουλευτήριο της Ολυμπίας. Τα ονόματα των μεταγενεστέρων του 4ου αι. π.Χ. νικητών περιλαμβάνονται σε καταλόγους νεότερων ιστορικών κυρίως της ρωμαϊκής περιόδου, ενώ μερικά κενά συμπληρώνονται από πληροφορίες διάσπαρτες σε παπύρους από βάθρα αγαλμάτων νικητών που είδε και περιγράφει ο Παυσανίας, καθώς και από πολλές επιγραφές που βρέθηκαν στις ανασκαφές.
Αμέσως μετά το τέλος κάθε αγωνίσματος γινόταν μια πρώτη ανακήρυξη και βράβευση του νικητή. Το κλαδί του φοίνικα ήταν το πρώτο σύμβολο νίκης, το οποίο ο κριτής Ελλανοδίκης έδινε στον νικητή όπως και η πορφυρή μάλλινη ταινία που στόλιζε το κεφάλι του. Η επίσημη βράβευση γινόταν στο τέλος των αγώνων για όλους μαζί τους νικητές. Στον πρόναο του μεγάλου ναού του Δία, οι νικητές στεφανώνονταν με τον κότινο από την καλλιστέφανον ἐλαίαν, που είχε φυτρώσει πίσω από τον ναό. Για τους αρχαίους Έλληνες το στεφάνι γενικά είχε συμβολική σημασία, και πίστευαν ότι έφερνε τύχη και θεϊκή προστασία καθαγιάζοντας το στεφανωμένο πρόσωπο.Μετά τις θυσίες προς τιμήν του Δία, το επίσημο εορταστικό συμπόσιο στο Πρυτανείο και την εγγραφή του ονόματος του νικητή στα επίσημα αρχεία των Ηλείων, στο Βουλευτήριο της Ολυμπίας, οι ελλανοδίκες έδιναν το δικαίωμα στον νικητή να παραγγείλει σε γλύπτη τον ανδριάντα του και να τον στήσει στο ιερό της Ολυμπίας. Σύμφωνα με τις πηγές, η συνήθεια της ανάθεσης στο ιερό ανδριάντων των ολυμπιονικών είχε ξεκινήσει, μάλλον από τον 6ο αι. π.Χ. Πληροφορίες για τους χάλκινους συνήθως ανδριάντες έργα μεγάλων γλυπτών (Ονάτα, Κάλαμη, Μύρωνα, Πυθαγόρα, Πολυκλείτου και Λυσίππου) αντλούμε από τις αναφορές του Παυσανία, καθώς και από τις ενεπίγραφες βάσεις, όπου αναγράφονται το όνομα του αναθέτη το νικητήρια αγώνισμα και ο καλλιτέχνης του έργου.
Ολυμπιακός Ύμνος Αρχαίο Πνεύμα αθάνατον, αγνέ πατέρα του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού, κατέβα, φανερώσου κι άστραψε εδώ πέρα στη δόξα της δικής σου γης και τ' ουρανού. Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι, στων ευγενών Αγώνων λάμψε την ορμή, και με το αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι και σιδερένιο πλάσε και άξιο το κορμί. Κάμποι, βουνά και θάλασσες φέγγουν μαζί σου σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός. Και τρέχει στο ναό εδώ προσκυνητής σου, Αρχαίο Πνεύμ' αθάνατο, κάθε λαός, κάθε λαός Αρχαίο Πνεύμ' αθάνατο, κάθε λαός. πατέρα του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού, Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι, στων ευγενών Αγώνων λάμψε την ορμή! στων ευγενών Αγώνων λάμψε την ορμή! Στίχοι Κωστή Παλαμά, μελοποίηση Σπύρος Σαμαράς |
Ο Όρκος των αθλητών:
"Στο όνομα όλων των αθλητών, υπόσχομαι να πάρω μέρος σ' αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες, σεβόμενος τους κανονισμούς που τους διέπουν, σύμφωνα με το αληθινό πνεύμα της ευγενούς άμιλλας για τη δόξα του αθλητισμού και την τιμή των ομάδων μας".
"Στο όνομα όλων των αθλητών, υπόσχομαι να πάρω μέρος σ' αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες, σεβόμενος τους κανονισμούς που τους διέπουν, σύμφωνα με το αληθινό πνεύμα της ευγενούς άμιλλας για τη δόξα του αθλητισμού και την τιμή των ομάδων μας".
Κατάκοποι μετά την πεντάωρη περιήγηση στα ιερά της Άλτις και τα μουσεία, μπήκαμε πάλι στον δρόμο και φτάσαμε στην Πύλο, την ώρα που ο ήλιος βασίλευε πίσω από την Σφακτηρία.
Ημέρα δεύτερη
ΠΥΛΟΣ
«Έστι δε εκ Μοθώνης οδός σταδίων μάλιστα εκατόν επί την άκραν το Κορυφάσιον: επ΄ αυτή δε η Πύλος κείται.» Παυσανίας IV.36.1
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ
Πρωί πρωί, την ώρα που άνοιγαν ήμασταν εκεί.
Άρχισε να κτίζεται από τους Οθωμανούς το 1573, λίγο μετά την ήττα τους στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), για τον έλεγχος της νότιας εισόδου στον όρμο του Ναυαρίνου, αφού πλέον η βόρεια πρόσβαση και το εκεί λιμάνι, στη λιμνοθάλασσα δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν λόγω προσχώσεων. Ονομάστηκε «Νιόκαστρο» σε αντιδιαστολή με το προγενέστερο φρούριο του Κυρυφασίου (Παλιόκαστρο ή Παλιό Ναβαρίνο), που ήλεγχε τη βόρεια είσοδο και το παλιό λιμάνι.
Το φρούριο κατελήφθη από τους Ενετούς του Μοροζίνι το 1686 οι οποίοι προχώρησαν σε διάνοιξη αμυντικής τάφρου. Το 1715 ανακατελήφθη από τους Τούρκους. Οι Ενετοί είχαν ανατινάξει το κάστρο πριν αποχωρήσουν, αλλά οι Τούρκοι το επισκεύασαν, και από τότε άρχισε να αναπτύσσεται μέσα στο φρούριο ένας πυκνοδομημένος οικισμός. Την περίοδο 1789-1807 αποτελεί τιμάριο της Μπεγιάν Σουλτάνας, αδελφής του Σελήμ Γ’ .
Το φρούριο κατελήφθη από τους Ενετούς του Μοροζίνι το 1686 οι οποίοι προχώρησαν σε διάνοιξη αμυντικής τάφρου. Το 1715 ανακατελήφθη από τους Τούρκους. Οι Ενετοί είχαν ανατινάξει το κάστρο πριν αποχωρήσουν, αλλά οι Τούρκοι το επισκεύασαν, και από τότε άρχισε να αναπτύσσεται μέσα στο φρούριο ένας πυκνοδομημένος οικισμός. Την περίοδο 1789-1807 αποτελεί τιμάριο της Μπεγιάν Σουλτάνας, αδελφής του Σελήμ Γ’ .
Το 1770, οι αδελφοί Ορλώφ καταλαμβάνουν προσωρινά το Νιόκαστρο το οποίο με την απομάκρυνση του ρωσικού στόλου γνωρίζει την 6η Ιουλίου 1770 την εκδικητική μανία των Τουρκαλβανών που έστειλε η Πύλη.
Οι κάτοικοι του Νιόκαστρου εξεγέρθηκαν το 1821 με αρχηγούς τους Γεωργάκη και Νικόλαο Οικονομίδη και πολιόρκησαν το φρούριο την 25η Μαρτίου 1821. Το κάστρο παραδόθηκε στους Έλληνες στις 7 Αυγούστου 1821.
Οι κάτοικοι του Νιόκαστρου εξεγέρθηκαν το 1821 με αρχηγούς τους Γεωργάκη και Νικόλαο Οικονομίδη και πολιόρκησαν το φρούριο την 25η Μαρτίου 1821. Το κάστρο παραδόθηκε στους Έλληνες στις 7 Αυγούστου 1821.
Το 1825 ο Ιμπραήμ πασάς αποβιβάζεται στη Μεθώνη και το Νιόκαστρο γίνεται θέατρο μιας από τις πιο σημαντικές επιχειρήσεις της εκστρατείας του. Αρχικά κυριεύει τη νήσο Σφακτηρία και σφάζει τους 200 υπερασπιστές της. Έπειτα κόβει το νερό στο κάστρο και το κανονιοβολεί για 3 ημέρες. Μεταξύ των επικεφαλής από Ελληνικής πλευράς είναι και o στρατηγός Μακρυγιάννης που αφηγείται τα γεγονότα στα Απομνημονεύματά του. Οι Έλληνες αναγκάζονται να παραδοθούν την 11 Μαίου 1825.
Στις 8 Οκτωβρίου 1827 ο συμμαχικός στόλος (Άγγλων, Γάλων και Ρώσων) καταστρέφει τον Τουρκοαιγυπτιακό στόλο στο Ναβαρίνο, αναγκάζοντας τον Ιμπραήμ να εγκαταλείψει την Πελοπόννησο. Το Νεόκαστρο παραδίδεται τελικά τον Οκτώβριο του 1828 στο γαλλικό εκστρατευτικό σώμα υπό τον στρατηγό Μαιζόν (Maison).
Χρησιμοποιήθηκε σαν φυλακή από την εποχή του Όθωνα μέχρι το 1936, αλλά και ξανά κατά τις περιόδους 1938-39 και 1947-48. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε σαν Φρουραρχείο από τους Ιταλούς, αρχικά, και από τους Γερμανούς αργότερα.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΣΑ
ΝΑΟΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ
Ιδρύθηκε αρχικά ως οθωμανικό τέμενος-τζαμί για την εξυπηρέτηση των θρησκευτικών αναγκών του μουσουλμανικού πληθυσμού, επί των ημερών του σουλτάνου Μουράτ Γ΄ (1573 – 1595), στη νοτιοδυτική του γωνία σώζεται η βάση του μιναρέ. Έχει έναν κεντρικό και τέσσερις μικρούς τρούλους.Κατά την περίοδο της ενετοκρατίας (1686-1715) μετετράπη σε καθολική εκκλησία, ενώ ως χριστιανικός ναός λειτούργησε μετά ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους.Την περίοδο 1900-1930, ο ναός απέκτησε και το καμπαναριό που έχει μέχρι και τις μέρες μας.
|
ΜΟΥΣΕΙΟ
09:30 ΓΗΠΕΔΟ GOLF
Φτάσαμε στο γήπεδο κάθιδροι. Ο ήλιος υποσχόταν μια θερμή ημέρα και η ιδέα μιας 4ωρης αθλητικής δραστηριότητας με ανηφόρες και κατηφόρες, έκαμψε το ηθικό μας. Αλλάξαμε το ραντεβού μας για τις 17:00 και πήραμε τον δρόμο του γυρισμού. Το πρόγραμμα της ημέρας έλεγε Golf, επίσκεψη στο ανάκτορο του Νέστορος και στην συνέχεια Μυστράς.
ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ
«..και τούτοι έφταναν στην καλόχτιστη Πύλο, του Νηλέα το κάστρο» (Ομήρου Οδύσσεια γ΄,4-5)
Σε απόσταση 14 χιλιομέτρων από τη σημερινή Πύλο, κοντά στο χωριό Χώρα βρίσκεται το ανάκτορο ή παλάτι του Νέστορα. Κτίσμα της ύστερης Ελλαδικής εποχής που περιβάλλεται από οχυρωματικό περίβολο. Αποτελούνταν από διώροφο κτήριο που περιελάμβανε αποθηκευτικούς χώρους, εργαστήρια, λουτρά, φωταγωγούς, χώρους υποδοχής, κεντρικό σύστημα αποχέτευσης και βρίσκεται στον επιμήκη λόφο του Επάνω Εγκλιανού. Πρόκειται για το πιο καλά διατηρημένο μυκηναϊκό παλάτι που έχει ως τώρα ανακαλυφθεί. Το ανακτορικό συγκρότημα που χρησιμοποίησε ο βασιλιάς Νέστωρ, καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά γύρω στο 1200 π.Χ..
«..και τούτοι έφταναν στην καλόχτιστη Πύλο, του Νηλέα το κάστρο» (Ομήρου Οδύσσεια γ΄,4-5)
Σε απόσταση 14 χιλιομέτρων από τη σημερινή Πύλο, κοντά στο χωριό Χώρα βρίσκεται το ανάκτορο ή παλάτι του Νέστορα. Κτίσμα της ύστερης Ελλαδικής εποχής που περιβάλλεται από οχυρωματικό περίβολο. Αποτελούνταν από διώροφο κτήριο που περιελάμβανε αποθηκευτικούς χώρους, εργαστήρια, λουτρά, φωταγωγούς, χώρους υποδοχής, κεντρικό σύστημα αποχέτευσης και βρίσκεται στον επιμήκη λόφο του Επάνω Εγκλιανού. Πρόκειται για το πιο καλά διατηρημένο μυκηναϊκό παλάτι που έχει ως τώρα ανακαλυφθεί. Το ανακτορικό συγκρότημα που χρησιμοποίησε ο βασιλιάς Νέστωρ, καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά γύρω στο 1200 π.Χ..
Ο Νέστορας ήταν μυθικός ήρωας της αρχαίας Ελλάδας και βασιλέας της Πύλου. Ήταν γιος του Νηλέα και της Χλωρίδας. Πήρε το προσωνύμιο Γερήνιος, από τη Γερήνια, πόλη της Λακωνίας ή της Μεσσηνίας, όπου βρισκόταν, όταν ο Ηρακλής σκότωσε τον Νηλέα και έντεκα από τα παιδιά του (επειδή ο Νηλέας αρνήθηκε να τον βοηθήσει στην κάθαρση για τον φόνο του Ιφίτου) και έτσι σώθηκε.
Έλαβε μέρος μαζί με τους Λαπίθες στον πόλεμο εναντίον των Κενταύρων, στην Αργοναυτική εκστρατεία, στη θήρα του Καλυδώνιου κάπρου και στον Τρωικό Πόλεμο. Ο Όμηρος τον παρουσιάζει ως σοφό και συνετό γέροντα, που οι συμβουλές του ακούγονται με σεβασμό από όλους τους Αχαιούς.
Επειδή η ώρα ήταν ήδη 15:00 και τα χρονικά όρια περιορίζονταν ασφυκτικά, αποφασίσαμε να ξεχάσουμε του golf, ακυρώσαμε το απογευ-ματινό ραντεβού και μπήκαμε στον δρόμο για τον Μυστρά.
ΤΑΫΓΕΤΟΣ
Επιλέξαμε την διαδρομή μέσω Ταϋγέτου τον δύσκολο δρόμο δηλαδή, αλλά δεν το μετανοιώσαμε. Το βουνό μας αποζημίωσε με το παραπάνω.
Η διαδρομή που ενώνει την Καλαμάτα με την Σπάρτη μέσω του Ταΰγετου θεωρείται από τις πιο όμορφες της Ελλάδας. Από το ανάκτορο του Νέστορος, δυόμιση με τρεις ώρες με το αυτοκίνητο (για απόλαυση της φύσης) μέσα σε πυκνό δάσος από έλατα, σε απόκρημνους βράχους και βρύσες με τρεχούμενο νερό. Η διαδρομή είναι αρκετά απαιτητική για τους οδηγούς και χρειάζεται προσοχή για να περάσει κανείς τους φιδίσιους ανηφορικούς δρόμους.
Ξεκινώντας από τα πεδινά, ο δρόμος φθάνει σε υψόμετρο 1.300 μ., από όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει την πανοραμική θέα. Με μέγιστο ύψος τα 2.407 μέτρα (κορυφή Αγιολιάς ή Προφήτης Ηλίας) είναι το υψηλότερο βουνό της Πελοποννήσου.
Ξεκινώντας από τα πεδινά, ο δρόμος φθάνει σε υψόμετρο 1.300 μ., από όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει την πανοραμική θέα. Με μέγιστο ύψος τα 2.407 μέτρα (κορυφή Αγιολιάς ή Προφήτης Ηλίας) είναι το υψηλότερο βουνό της Πελοποννήσου.
Τα χωριά όπως η Αρτεμισία κοντά στην Καλαμάτα και Τρύπη κοντά στη Σπάρτη είναι πνιγμένα από πελώρια δένδρα και τα νερά κυλούν στους δρόμους.
ΦΑΡΑΓΓΙ ΛΑΓΚΑΔΑΣ
Στην είσοδο του φαραγγιού της Λαγκάδας, φυσικό όριο μεταξύ των νομών Λακωνίας και Μεσσηνίας σε υψόμετρο 650μ. βρίσκεται ο γραφικός οικισμός της Τρύπης. Χτισμένος αμφιθεατρικά στις παρυφές του βουνού περιτριγυρίζεται από παρθένα δάση και μαζί με την ευρύτερη περιοχή της Λαγκάδας αποτελεί χαρακτηρισμένο βιότοπο που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα NATURA. Το φαράγγι μήκους 1,3 χμ. περιλαμβάνει σπάνια βραχώδη οικοσυστήματα αλλά και δασικές περιοχές όπου αναπτύσσονται δάση μαύρης πεύκης και κεφαλονίτικου ελάτου.
Στην είσοδο του φαραγγιού της Λαγκάδας, φυσικό όριο μεταξύ των νομών Λακωνίας και Μεσσηνίας σε υψόμετρο 650μ. βρίσκεται ο γραφικός οικισμός της Τρύπης. Χτισμένος αμφιθεατρικά στις παρυφές του βουνού περιτριγυρίζεται από παρθένα δάση και μαζί με την ευρύτερη περιοχή της Λαγκάδας αποτελεί χαρακτηρισμένο βιότοπο που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα NATURA. Το φαράγγι μήκους 1,3 χμ. περιλαμβάνει σπάνια βραχώδη οικοσυστήματα αλλά και δασικές περιοχές όπου αναπτύσσονται δάση μαύρης πεύκης και κεφαλονίτικου ελάτου.
ΚΑΙΑΔΑΣ
Σπηλαιοβάραθρο κοντά στο χωριό Τρύπη, δίπλα στο δημόσιο δρόμο Σπάρτης-Καλαμάτας. Μερικοί το ταυτίζουν με τους «Αποθέτες», εκεί όπου οι αρχαίοι Σπαρτιάτες λέγεται ότι έριχναν τα ανάπηρα ή καχεκτικά βρέφη προκειμένου έτσι να διασφαλίσουν την ευγονική της φυλής τους.
Από τις ελάχιστες ιστορικές αναφορές, προσδιορίζεται ως τόπος όπου ρίπτονταν οι κακούργοι και οι αιχμάλωτοι πολέμου. Ο Στράβων το αποκαλεί «δεσμωτήριον το παρά Λακεδαιμονίους σπήλαιο τι». Στο χωριό Παρόρι υπάρχει πράγματι άνοιγμα ενός σκοτεινού σπηλαίου, πλην όμως ο Παυσανίας, στη περιγραφή του για την απόδραση του Αριστομένη από τον Καιάδα, αναφέρεται σε απότομο και βαθύ φαράγγι, ανάλογο με το «βάραθρο» των Αθηναίων, από το άνοιγμα του οποίου μπορούσε να περάσει μόνο μια αλεπού.
Κατά ιστορικές αναφορές, στον Καιάδα ρίχτηκαν από τους Σπαρτιάτες ο ήρωας του Β΄ Μεσσηνιακού πολέμου Αριστομένης ο Ανδανιεύς μαζί με 50 αιχμαλώτους Μεσσηνίους. Κατά τη πτώση του όμως εκείνη ο Αριστομένης πρόλαβε να πιαστεί αρχικά από τα φτερά ενός αετού και στη συνέχεια από την ουρά μιας αλεπούς που τον οδήγησε στην έξοδο. Επίσης στον Καιάδα οι Σπαρτιάτες λέγεται ό,τι κατακρήμνισαν και το νεκρό σώμα του βασιλιά τους Παυσανία που είχε καταδικαστεί σε θάνατο για προδοσία.
Η είσοδός του έχει επιχωματωθεί και σήμερα έχει διάμετρο μισό μέτρο. Το εξερευνημένο τμήμα του έχει μήκος 50 μέτρα και κλίση 35° - 50°. Το σπήλαιο ήταν γνωστό για πολλά χρόνια ότι είχε μέσα οστά, όμως η πρώτη συστηματική έρευνα έλαβε χώρα το 1983. Τα οστά σχηματίζουν ένα παχύ στρώμα στο βάθος του σπηλαίου. Προέρχονται από ενήλικες άντρες μαζί με λίγες γυναίκες. Υποστηρίζεται ότι τα οστά δεν κατέληξαν εκεί σκόρπια, αλλά ρίχθηκαν ως ακέραια σώματα.
Η θερμοκρασία στην είσοδο μας φάνηκε όπως αυτή του ψυγείου δηλαδή γύρω στους 5°C. Με τον καύσωνα που επικρατούσε, δεν μας έκανε καρδιά να φύγουμε.
“….αισθάνομαι ότι οι Σπαρτιάτες άφησαν ως μνημείο τους τον Ταΰγετο, γιατί εμπνεόμενοι από την περήφανη παρουσία του, ύψωσαν την ψυχή τους ίσαμε την ψηλότερη κορφή του κι έγιναν ένα με αυτόν”. Κώστας Ουράνης
Η είσοδός του έχει επιχωματωθεί και σήμερα έχει διάμετρο μισό μέτρο. Το εξερευνημένο τμήμα του έχει μήκος 50 μέτρα και κλίση 35° - 50°. Το σπήλαιο ήταν γνωστό για πολλά χρόνια ότι είχε μέσα οστά, όμως η πρώτη συστηματική έρευνα έλαβε χώρα το 1983. Τα οστά σχηματίζουν ένα παχύ στρώμα στο βάθος του σπηλαίου. Προέρχονται από ενήλικες άντρες μαζί με λίγες γυναίκες. Υποστηρίζεται ότι τα οστά δεν κατέληξαν εκεί σκόρπια, αλλά ρίχθηκαν ως ακέραια σώματα.
Η θερμοκρασία στην είσοδο μας φάνηκε όπως αυτή του ψυγείου δηλαδή γύρω στους 5°C. Με τον καύσωνα που επικρατούσε, δεν μας έκανε καρδιά να φύγουμε.
“….αισθάνομαι ότι οι Σπαρτιάτες άφησαν ως μνημείο τους τον Ταΰγετο, γιατί εμπνεόμενοι από την περήφανη παρουσία του, ύψωσαν την ψυχή τους ίσαμε την ψηλότερη κορφή του κι έγιναν ένα με αυτόν”. Κώστας Ουράνης
Συνεχίσαμε το δρομολόγιό μας και οσονούπω καταλήξαμε στον Μυστρά για διανυκτέρευση.
Πριν δύσει ο ήλιος έκανα μια βόλτα να βολιδοσκοπήσω την περιοχή και κυρίως την δυσκολία πρόσβασης στο ύψωμα του αρχαίου Μυστρά. Συνάντησα το άγαλμα του κυρ Κωσταντή στην άκρη του χωριού και στην συνέχεια ανέβηκα εποχούμενος μέχρι τον άνω χώρο στάθμευσης οχημάτων. Από εκεί διαπίστωσα ότι θα έπρεπε να ξεχάσω την επίσκεψη στο επάνω διάζωμα, στο κάστρο της Ακρόπολης. |
Ημέρα Τρίτη
ΜΥΣΤΡΑΣ
Η ίδρυση του Μυστρά συνδέεται με την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας το 1204: η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατακερματίζεται, η Πελοπόννησος παραχωρείται στη φράγκικη οικογένεια των Βιλλεαρδουίνων, που ιδρύει το Πριγκηπάτο της Αχαΐας και λίγα χρόνια αργότερα, το 1249, ο φράγκος πρίγκιπας Γουλιέλμος Β΄ Βιλλεαρδουίνος κτίζει το κάστρο του Μυζηθρά στην κορυφή του ομώνυμου λόφου, σε θέση καίρια για τον έλεγχο της κοιλάδας του Ευρώτα. Το κάστρο αυτό θα αποτελέσει τον πυρήνα της μετέπειτα καστροπολιτείας του Μυστρά, μιας από τις σημαντικότερες υστεροβυζαντινές πόλεις. Το 1259, στη μάχη της Πελαγονίας, ο φράγκος πρίγκιπας συλλαμβάνεται αιχμάλωτος από τους Βυζαντινούς. Για την απελευθέρωσή του ο βυζαντινός αυτοκράτορας απαιτεί ως λύτρα την παράδοση των κάστρων της Μονεμβασίας, της Μαΐνης και του Μυζηθρά, τα οποία και παραδίδονται τρία χρόνια αργότερα, το 1262. Η ασφάλεια, που παρέχει ο φυσικά οχυρός λόφος του Μυστρά, θα προκαλέσει τη μετακίνηση του πληθυσμού της Λακεδαιμονίας σε αυτόν, γεγονός που θα αποτελέσει την απαρχή της εξέλιξής του στο σημαντικότερο αστικό κέντρο της περιοχής.
ΜΥΣΤΡΑΣ
Η ίδρυση του Μυστρά συνδέεται με την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας το 1204: η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατακερματίζεται, η Πελοπόννησος παραχωρείται στη φράγκικη οικογένεια των Βιλλεαρδουίνων, που ιδρύει το Πριγκηπάτο της Αχαΐας και λίγα χρόνια αργότερα, το 1249, ο φράγκος πρίγκιπας Γουλιέλμος Β΄ Βιλλεαρδουίνος κτίζει το κάστρο του Μυζηθρά στην κορυφή του ομώνυμου λόφου, σε θέση καίρια για τον έλεγχο της κοιλάδας του Ευρώτα. Το κάστρο αυτό θα αποτελέσει τον πυρήνα της μετέπειτα καστροπολιτείας του Μυστρά, μιας από τις σημαντικότερες υστεροβυζαντινές πόλεις. Το 1259, στη μάχη της Πελαγονίας, ο φράγκος πρίγκιπας συλλαμβάνεται αιχμάλωτος από τους Βυζαντινούς. Για την απελευθέρωσή του ο βυζαντινός αυτοκράτορας απαιτεί ως λύτρα την παράδοση των κάστρων της Μονεμβασίας, της Μαΐνης και του Μυζηθρά, τα οποία και παραδίδονται τρία χρόνια αργότερα, το 1262. Η ασφάλεια, που παρέχει ο φυσικά οχυρός λόφος του Μυστρά, θα προκαλέσει τη μετακίνηση του πληθυσμού της Λακεδαιμονίας σε αυτόν, γεγονός που θα αποτελέσει την απαρχή της εξέλιξής του στο σημαντικότερο αστικό κέντρο της περιοχής.
Το 1289 η ''κεφαλή'', ο επαρχιακός διοικητής των βυζαντινών κτίσεων της Πελοποννήσου, μεταφέρει την έδρα του από τη Μονεμβασία στο Μυστρά, ενώ το 1349 ο Μυστράς γίνεται η πρωτεύουσα του ημιαυτόνομου Δεσποτάτου του Μορέως με πρώτο ''Δεσπότη'' τον Μανουήλ Καντακουζηνό (1349-1380), γιο του αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄. Το 1383 τη δυναστεία των Καντακουζηνών διαδέχεται στο Μυστρά η αυτοκρατορική οικογένεια των Παλαιολόγων με πρώτο εκπρόσωπό της τον Θεόδωρο Α΄ (1380/1-1407). Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους ''Δεσπότες'' του Μυστρά κατέχει ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος (1443-1448), προτελευταίος στη σειρά ''Δεσπότης'', ο οποίος, έχοντας διαδεχθεί στον αυτοκρατορικό θρόνο τον αδελφό του Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγο (1425-1448), θα σκοτωθεί στην πολιορκία και άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453.
Η βυζαντινή φάση στην ιστορία του Μυστρά λήγει το 1460 με την παράδοσή του στους Τούρκους.
Η βυζαντινή φάση στην ιστορία του Μυστρά λήγει το 1460 με την παράδοσή του στους Τούρκους.
Από το 1460 έως το 1540 ο Μυστράς, πρωτεύουσα πλέον του οθωμανικού σαντζακίου της Πελοποννήσου, γίνεται ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα παραγωγής και εμπορίας μεταξιού της ανατολικής Μεσογείου. Μικρή διακοπή στη μακραίωνη τουρκική κατάκτηση αποτελεί η περίοδος της Ενετοκρατίας, από το 1687 έως το 1715, ενώ η παρακμή του Μυστρά αρχίζει το 1770 μετά την καταστροφή του από Τουρκαλβανούς στρατιώτες στο πλαίσιο του μεγάλου επαναστατικού κινήματος των Ορλωφικών.
Με την ίδρυση της σύγχρονης πόλης της Σπάρτης από το βασιλιά Όθωνα, το 1834, αρχίζει η μετακίνηση των κατοίκων του Μυστρά προς τη νέα πόλη. Οι τελευταίοι κάτοικοί του θα εγκαταλείψουν την καστροπολιτεία το 1953 μετά την απαλλοτρίωση του χώρου από το ελληνικό κράτος. Το 1921, με βασιλικό διάταγμα, ο χώρος κηρύχθηκε ως προέχον βυζαντινό μνημείο.
Το 1989 με απόφαση της αρμόδιας επιτροπής της Unesco, ο Μυστράς εγγράφεται ως πολιτιστικό αγαθό στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Επισκεφτήκαμε στο άνω διάζωμα το φρούριο της ακρόπολης (τελικά τα καταφέραμε στο μονοπάτι της δύσκολης ανάβασης) και το μεσαίο διάζωμα με τις εκκλησίες Αγ. Σοφίας, Αγ. Νικολάου και το παλάτι. Λόγω χρόνου και κούρασης, το κάτω διάζωμα με τα μουσεία και τις μονές έμεινε για την επόμενη φορά.
ΣΠΑΡΤΗ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
«Στην Σπάρτη υπακούουν κατ΄εξοχήν στις αρχές και τους νόμους.» Ξενοφών Λακαιδεμονίων Πολιτεία 8.1
Ήταν πόλη-κράτος στην Αρχαία Ελλάδα χτισμένη στις όχθες του ποταμού Ευρώτα, αποικία Βοιωτών που λόγω υπερπληθυσμού εγκατέλειψαν την κεντρική Ελλάδα και αποίκισαν την Πελοπόννησο. Έχει μείνει γνωστή στην παγκόσμια ιστορία για τη στρατιωτική δύναμή της, την πειθαρχία της και το μεγάλο αριθμό των δούλων της. Επίσης, είναι γνωστή και στην Ελληνική Μυθολογία, κυρίως για τον μύθο της Ωραίας Ελένης. Η ιστορική περίοδος της Σπάρτης αρχίζει μετά την Κάθοδο των Δωριέων γύρω στο 1100 π.Χ. και τελειώνει κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας.
Οι νόμοι του Λυκούργου, γνωστοί ως «Μεγάλη Ρήτρα», εισήγαγαν στην πόλη της Σπάρτης τη λεγόμενη «Ευνομία» . Ήταν μια μορφή δημοκρατίας, βασιζόμενη στην απόλυτη ισότητα ανάμεσα στους «Ομοίους»: ισότητα κοινωνική, ισότητα στα συσσίτια (άρα ισότητα πλούτου), ισότητα στα πλαίσια της οπλιτικής φάλαγγας. Δεν ήταν όμως της μορφής της αντίστοιχης αθηναϊκής. Η δημοκρατία-ισότητα περιορίζεται ανάμεσα σε όσους είχαν το δικαίωμα να ονομάζονται πολίτες–οπλίτες. Στο πλευρό αυτών συνυπάρχουν η βασιλεία (δύο βασιλείς), η ολιγαρχία (γερουσία) και η τυραννία (έφοροι). Τα δικαιώματα του πολίτη δεν παρέχονται απλά λόγω κληρονομικότητας: κάθε νεαρός άνδρας έπρεπε να αποδείξει εμπράκτως με το ήθος του ότι άξιζε να τα κατέχει, ολοκληρώνοντας επιτυχώς μια αυστηρή εκπαιδευτική διαδικασία, εναρμονιζόμενος παράλληλα με τον πατροπαράδοτο λιτό τρόπο ζωής των Λακώνων.
|
Το γεγονός ότι τα πολιτικά δικαιώματα δεν παρέχονταν στον οποιοδήποτε είχε ως στόχο να οδηγήσει τον Σπαρτιάτη στην επίγνωση της σημαντικότητας των προνομίων του, αλλά και στην κατανόηση πως από αυτά πήγαζε και μια σειρά από υποχρεώσεις. Κατ' επέκταση η νομοθεσία διαμόρφωνε και την ηθική των πολιτών, η οποία εκφραζόταν ως αποστροφή στα πλούτη και τις περιττές πολυτέλειες, ως φιλοπατρία και γενναιότητα στη μάχη, καθώς και ως στρατιωτικό ήθος. Η επίδειξη δειλίας στη μάχη θεωρούταν η χείριστη ατιμωτική πράξη, με ποινή την απώλεια του δικαιώματος διεκδίκησης αξιωμάτων, αλλά και την κοινωνική κατακραυγή. Το ενδιαφέρον των πολιτών συνέκλινε αποκλειστικά σε μια αρετή, την πολεμική, προσανατολισμός που ίσως μπορεί να ερμηνευτεί λαμβάνοντας υπόψη τη δωρική καταγωγή των Σπαρτιατών, καθώς και τον αρχαίο φόβο μπροστά στο ενδεχόμενο της επανάστασης των ειλώτων. Κατά τις εκστρατείες, πάντα έμεναν άντρες πίσω για να ελέγχουν τους είλωτες.
Η γυναίκα απολάμβανε μεγάλα προνόμια στην Αρχαία Σπάρτη, πράγμα που προκαλεί εντύπωση, εάν συγκρίνουμε τη θέση της γυναίκας στη Σπάρτη με αυτήν στην Αθήνα και στις άλλες ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας. Επειδή ο άνδρας έλειπε για πολύ καιρό από το σπίτι, η γυναίκα στη Σπάρτη ήταν χειραφετημένη σε βαθμό αδιανόητο για την εποχή εκείνη. Γυμναζόταν όπως τα αγόρια και οι άνδρες και ήταν γνωστή για τις αθλητικές της ικανότητες. Συμμετείχε στην πάλη, γυμνή όπως και οι άνδρες, ενώ εκπαιδευόταν στο δίσκο και στο ακόντιο. Μεγάλη σημασία έδινε και στους χορούς. Αυτού του είδους η εκπαίδευση στις γυναίκες αποτελούσε συστατικό της Σπαρτιάτικης ευγονίας, ώστε να γίνουν ενσυνείδητες μητέρες και να μεγαλώσουν γερά τέκνα. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι, όταν κάποιος ειρωνεύτηκε τις Σπαρτιάτισσες, η Γοργώ, σύζυγος του Λεωνίδα, απάντησε "Κυριαρχούμε στους άντρες μας γιατί είμαστε οι μόνες που γεννάμε άντρες".
Οι αναφορές στη Σπαρτιάτισσα την παρουσιάζουν ενάρετη και ηρωική. Υπάρχουν ιστορίες που θέλουν τις Σπαρτιάτισσες να δέχονται στωικά τη θανάτωση των νεογέννητων παιδιών τους, αν αυτά δεν είναι αρτιμελή, και να σκοτώνουν οι ίδιες τους γιους τους, αν δειλιάσουν μπροστά στον εχθρό. Άλλες κοιτούν τα σημάδια πάνω στο νεκρό σώμα των παιδιών τους, για να διαπιστώσουν αν οι πληγές τις τιμούν ή τις ατιμάζουν, επιβεβαιώνοντας το περίφημο "ή ταν ή επί τας". Οι γυναίκες της Σπάρτης χαίρουν του απόλυτου σεβασμού της κοινωνίας στην οποία ζουν, ενώ σε καμιά άλλη πόλη δεν παρατηρείται ο ίδιος βαθμός ελευθερίας και ισοτιμίας. Σε περιόδους πολέμου, την εξουσία ασκούσαν οι γυναίκες, καθώς οι άντρες απουσίαζαν. Η δύναμη της Σπαρτιάτισσας πηγάζει από τη νομοθεσία του Λυκούργου, που δίνει το δικαίωμα ιδιοκτησίας γης στις γυναίκες, προσφέροντάς τους έτσι τα οικονομικά εφόδια να χριστούν αρχηγοί της οικογένειας
Η Σπαρτιατική αγωγή ήταν το βασικότερο χαρακτηριστικό της Αρχαίας Σπάρτης, ένα χαρακτηριστικό που έκανε τη Σπάρτη εντελώς διαφορετική από τις άλλες ελληνικές πόλεις και έδειχνε απόλυτα τον καθαρά στρατιωτικό χαρακτήρα των Λακεδαιμονίων και τη φοβερή στρατιωτική μηχανή που είχε η πόλη της Σπάρτης. Όταν το παιδί γεννιόταν, το έκαναν μπάνιο σε κρασί για να διαπιστώσουν την αντοχή του και το έδιναν στους πρεσβύτερους Σπαρτιάτες, που εξέταζαν το σώμα του μωρού και διαπίστωναν, εάν το παιδί ήταν αρτιμελές ή όχι. Τα παιδιά που γεννιόντουσαν ασθενικά ή ανάπηρα τα άφηναν στους "Αποθέτες" (πιθανόν να συμπίπτει με τον Καιάδα, που νεώτερες έρευνες έχουν δείξει ότι ήταν τόπος εκτέλεσης εγκληματιών κι επαναστατών).
Οι γονείς ανέτρεφαν το αρσενικό παιδί μέχρι τα επτά του έτη, όταν την ευθύνη για την ανατροφή την αναλάμβανε η Σπαρτιατική Πολιτεία. Από τα επτά τους χρόνια τα αγόρια της Σπάρτης σκληραγωγούνταν. Από τα δεκατρία τα μάθαιναν να παλεύουν, να επιζούν, να τρώνε λίγο, να φοράνε το ίδιο ιμάτιο σε όλες τις εποχές του χρόνου. Έτρωγαν Μέλανα Ζωμό αλλά ενθαρρύνονταν να κλέβουν για το φαγητό τους, και θα τιμωρούνταν μόνο εάν είχαν πιαστεί, ακριβώς επειδή πιάστηκαν. Επίσης έπρεπε να κοιμούνται πάνω σε καλάμια που έκοβαν από τις όχθες του Ευρώτα, να μιλάνε λίγο και να είναι περιεκτικά, (λακωνικά). Όλα αυτά ήταν υπό την επίβλεψη του παιδονόμου, που είχε ένα παιδί, συνήθως το πιο δυνατό και θαρραλέο, τον Ειρένα ως αρχηγό των παιδιών. Το βάπτισμα του πυρός το έπαιρναν στα Κρύπτεια, όπου έπαιρναν και την πρώτη αίσθηση του πολέμου μέσα στην ίδια τη Σπάρτη. Η αγωγή των Σπαρτιατών κρατούσε μέχρι τα είκοσι τους χρόνια, δηλαδή συνολικά δώδεκα έτη.
Ο σπαρτιατικός στρατός ήταν, ίσως, η πιο τρομερή πολεμική μηχανή του αρχαίου κόσμου. Αυτή η πολεμική μηχανή με την απίστευτη πειθαρχία και εκπαίδευση κατάφερνε πολύ καλά επί αιώνες να καλύπτει το μεγαλύτερο και βασικότερο ελάττωμά της, που βεβαίως δεν ήταν άλλο από την αριθμητική της σύσταση. Οι Σπαρτιάτες οπλίτες φορούσαν πάντα κόκκινο μανδύα, γιατί κάλυπτε το αίμα εάν πληγώνονταν και επίσης, κατά τον Λυκούργο, τρόμαζε τον αντίπαλο. Στις μάχες οι Σπαρτιάτες οπλίτες δεν φορούσαν σανδάλια, αλλά πήγαιναν ξυπόλητοι, ώστε να διατηρείται πιο σταθερή η φάλαγγα. Στη Σπάρτη υπήρχε η αντίληψη ότι οι στρατιώτες έπρεπε να γυρίσουν από τη μάχη νικητές ή πεθαμένοι, αν και δεν υπήρχε νόμος που καταδίκαζε όσους εγκατέλειπαν τη μάχη, αλλά αυτοί τότε περιθωριοποιούνταν από την κοινωνία. Παράδειγμα ο Αριστόδημος που έφυγε από τις Θερμοπύλες με διαταγή του Λεωνίδα να ειδοποιήσει ότι οι Έλληνες είχαν περικυκλωθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν πάνε στη μάχη, όταν η μητέρα έδινε την ασπίδα στον γιο της, έλεγε "ή ταν, ή επί τας", που σήμαινε ότι "ή με αυτήν θα γύριζε νικητής ή επάνω σε αυτήν νεκρός".
Ο σπαρτιατικός στρατός ήταν, ίσως, η πιο τρομερή πολεμική μηχανή του αρχαίου κόσμου. Αυτή η πολεμική μηχανή με την απίστευτη πειθαρχία και εκπαίδευση κατάφερνε πολύ καλά επί αιώνες να καλύπτει το μεγαλύτερο και βασικότερο ελάττωμά της, που βεβαίως δεν ήταν άλλο από την αριθμητική της σύσταση. Οι Σπαρτιάτες οπλίτες φορούσαν πάντα κόκκινο μανδύα, γιατί κάλυπτε το αίμα εάν πληγώνονταν και επίσης, κατά τον Λυκούργο, τρόμαζε τον αντίπαλο. Στις μάχες οι Σπαρτιάτες οπλίτες δεν φορούσαν σανδάλια, αλλά πήγαιναν ξυπόλητοι, ώστε να διατηρείται πιο σταθερή η φάλαγγα. Στη Σπάρτη υπήρχε η αντίληψη ότι οι στρατιώτες έπρεπε να γυρίσουν από τη μάχη νικητές ή πεθαμένοι, αν και δεν υπήρχε νόμος που καταδίκαζε όσους εγκατέλειπαν τη μάχη, αλλά αυτοί τότε περιθωριοποιούνταν από την κοινωνία. Παράδειγμα ο Αριστόδημος που έφυγε από τις Θερμοπύλες με διαταγή του Λεωνίδα να ειδοποιήσει ότι οι Έλληνες είχαν περικυκλωθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν πάνε στη μάχη, όταν η μητέρα έδινε την ασπίδα στον γιο της, έλεγε "ή ταν, ή επί τας", που σήμαινε ότι "ή με αυτήν θα γύριζε νικητής ή επάνω σε αυτήν νεκρός".
ΑΚΡΟΠΟΛΗ
Αναζητώντας την Ελένη,
την κατά τον Όμηρο ευειδή, καλλίκομον, λευκώλενον, τανύπεπλον αλλά και ριγεδανήν (φρικτή), γιατί προκάλεσε τον αφανισμό πολλών ηρώων. Για τον ίδιο λόγο ο Αισχύλος παρετυμολογεί το όνομά της και την αποκαλεί ελεύναν, έλανδρον, ελέπτολιν (καταστροφή για τα καράβια, τους άνδρες και τις πολιτείες).
Αναζητώντας την Ελένη,
την κατά τον Όμηρο ευειδή, καλλίκομον, λευκώλενον, τανύπεπλον αλλά και ριγεδανήν (φρικτή), γιατί προκάλεσε τον αφανισμό πολλών ηρώων. Για τον ίδιο λόγο ο Αισχύλος παρετυμολογεί το όνομά της και την αποκαλεί ελεύναν, έλανδρον, ελέπτολιν (καταστροφή για τα καράβια, τους άνδρες και τις πολιτείες).
Η Ωραία Ελένη περίφημη για την ομορφιά της, που ήταν κόρη του Δία ή του Τυνδάρεω (βασιλιά της Σπάρτης) και της Λήδας, αδελφή των Διόσκουρων Κάστορα και Πολυδεύκη, της Κλυταιμνήστρας της Τιμάνδρας, της Φοίβης και της Φιλονόης, έγινε αφορμή του μακροβιότερου πολέμου όλης της αρχαιότητας, του δεκαετούς Τρωικού Πολέμου.
Σε μια εκστρατεία κατά της Σπάρτης ο Θησέας συνάντησε σε ναό της Αρτέμιδας την πανέμορφη Ελένη ηλικίας 17 ετών (κατά Διόδωρο τον Σικελιώτη και Στησίχορο), να χορεύει με εκπληκτική χάρη. Έτσι επιστρέφοντας την απήγαγε, την έφερε στην Αττική και από την ένωση τους γεννήθηκε η Ιφιγένεια. Οι Διόσκουροι όμως ήρθαν στην Αττική με στρατό και απελευθέρωσαν την Ελένη.
Σε μια εκστρατεία κατά της Σπάρτης ο Θησέας συνάντησε σε ναό της Αρτέμιδας την πανέμορφη Ελένη ηλικίας 17 ετών (κατά Διόδωρο τον Σικελιώτη και Στησίχορο), να χορεύει με εκπληκτική χάρη. Έτσι επιστρέφοντας την απήγαγε, την έφερε στην Αττική και από την ένωση τους γεννήθηκε η Ιφιγένεια. Οι Διόσκουροι όμως ήρθαν στην Αττική με στρατό και απελευθέρωσαν την Ελένη.
Όταν έφθασε σε ηλικία γάμου, όπως ήταν φυσικό, πολλοί βασιλείς και βασιλικοί γόνοι απ΄ όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο προσήλθαν στο ανάκτορο του Τυνδάρεω προσφέροντας πλούσια δώρα, προκειμένου να ζητήσουν το χέρι της. Η προσέλευση πολλών και ισχυρών μνηστήρων ήταν επόμενο να φοβίσει τον Τυνδάρεω στην επιλογή του μελλοντικού συζύγου που θα μπορούσε να δημιουργήσει τεράστιες διαμάχες με τραγικές ίσως συνέπειες και γι΄ αυτήν ακόμα τη Σπάρτη. Στην επίλυση του προβλήματος συμπαραστάτης του Τυνδάρεω υπήρξε ο Οδυσσέας ο οποίος και πρότεινε την εκ των προτέρων δέσμευση των μνηστήρων με ιερό όρκο.
Η πρόταση έγινε αμέσως αποδεκτή και ο Τυνδάρεως προσκαλώντας όλους τους παραπάνω μνηστήρες σε τόπο εκτός Σπάρτης, στο δρόμο προς Αρκαδία και προβαίνοντας εκεί σε επίσημη θυσία ενός ίππου προς τους θεούς, κάλεσε τους μνηστήρες να δώσουν τον ιερό όρκο. Οι μνηστήρες προσήλθαν κάνοντας σπονδές στο βωμό και κρατώντας ο ένας το δεξί χέρι του άλλου, επικαλούμενοι τους θεούς ορκίσθηκαν ότι «οποιουδήποτε και αν γίνει η Ελένη σύζυγος, πάντες οι λοιποί θα υπερασπίσουν αυτόν και αν κάποιος ήθελε απαγάγει αυτήν από το συζυγικό της οίκο και καταλάβει παρ΄ αυτή του συζύγου τη θέση, θα συνεκστρατεύσουν όλοι ένοπλα κατά του απαγωγέα και θα κατασκάψουν την πόλη του, είτε Έλληνας τυγχάνει αυτός είτε βάρβαρος».
Σημειώνεται ότι τον όρκο αυτόν υποχρεώθηκαν να δώσουν τόσο ο Αγαμέμνων, για τον φόβο μη τυχόν εγκατέλειπε την Κλυταιμνήστρα για χάρη της Ελένης, όσο και ο Οδυσσέας που είχε προσέλθει ως μνηστήρας, χωρίς όμως γαμήλια δώρα, γεγονός που δικαιολογεί την υπόσχεση του Τυνδάρεω, να νυμφευθεί την ανεψιά του την Πηνελόπη, κόρη του αδελφού και συμβασιλέως, του Ικαρίου. Το δε σημείο της ορκωμοσίας αυτής καλούταν αργότερα "ίππου μνήμα", (όπως αναφέρει ο Παυσανίας).
Η πρόταση έγινε αμέσως αποδεκτή και ο Τυνδάρεως προσκαλώντας όλους τους παραπάνω μνηστήρες σε τόπο εκτός Σπάρτης, στο δρόμο προς Αρκαδία και προβαίνοντας εκεί σε επίσημη θυσία ενός ίππου προς τους θεούς, κάλεσε τους μνηστήρες να δώσουν τον ιερό όρκο. Οι μνηστήρες προσήλθαν κάνοντας σπονδές στο βωμό και κρατώντας ο ένας το δεξί χέρι του άλλου, επικαλούμενοι τους θεούς ορκίσθηκαν ότι «οποιουδήποτε και αν γίνει η Ελένη σύζυγος, πάντες οι λοιποί θα υπερασπίσουν αυτόν και αν κάποιος ήθελε απαγάγει αυτήν από το συζυγικό της οίκο και καταλάβει παρ΄ αυτή του συζύγου τη θέση, θα συνεκστρατεύσουν όλοι ένοπλα κατά του απαγωγέα και θα κατασκάψουν την πόλη του, είτε Έλληνας τυγχάνει αυτός είτε βάρβαρος».
Σημειώνεται ότι τον όρκο αυτόν υποχρεώθηκαν να δώσουν τόσο ο Αγαμέμνων, για τον φόβο μη τυχόν εγκατέλειπε την Κλυταιμνήστρα για χάρη της Ελένης, όσο και ο Οδυσσέας που είχε προσέλθει ως μνηστήρας, χωρίς όμως γαμήλια δώρα, γεγονός που δικαιολογεί την υπόσχεση του Τυνδάρεω, να νυμφευθεί την ανεψιά του την Πηνελόπη, κόρη του αδελφού και συμβασιλέως, του Ικαρίου. Το δε σημείο της ορκωμοσίας αυτής καλούταν αργότερα "ίππου μνήμα", (όπως αναφέρει ο Παυσανίας).
Τελικά, ο Τυνδάρεως ή η ίδια η Ελένη επέλεξε για σύζυγο της τον Μενέλαο, εγγονό του θρυλικού Πέλοπα και γόνο εκ του σπουδαίου βασιλικού οίκου του Ατρέα των Μυκηνών.
Αφού οι δυο τους βασίλεψαν για χρόνια μετά την παραίτηση του πατέρα της, κάποια στιγμή εμφανίζεται στην Σπάρτη ο μικρός γιος του Πριάμου, ο Πάρης. Ήρθε ως φιλοξενούμενος του Μενέλαου με τον οποίο είχαν γίνει φίλοι πριν από λίγο καιρό στην Τροία, όταν ο πρώτος έσωσε τη ζωή του δεύτερου από ένα αγριογούρουνο. Ο Πάρης όμως είχε άλλα σχέδια καταφθάνοντας στην Σπάρτη. Είχε έρθει για να πάρει το δώρο που του είχε τάξει η θεά Αφροδίτη σε αντάλλαγμα του Μήλου της Έριδος που της χάρισε ως ομορφότερη από τις τρεις θεές, που τον είχαν θέσει για κριτή.
Η Ελένη, από τη μεριά της δεν ήθελε να αφήσει ούτε τον άντρα της ούτε και το παιδί της. Οι αναμνήσεις από την απαγωγή του Θησέα και την καταστροφή της Αθήνας της είχαν αφήσει σημάδια. Δεν ήθελε να ξαναπεράσει τα ίδια και χειρότερα για χάρη του νεαρού Τρώα, όμως αναγκάστηκε να υποκύψει στο όνομα της θεάς. Κι έτσι, μια νύχτα που ο Μενέλαος έλειπε στην Κρήτη για να βρεθεί αναγκαστικά στο πλάι του φίλου του, του Ιδομενέα, έφυγε με τον Πάρη.
Ακολούθησε η Τρωϊκή εκστρατεία με συμμετοχή όλων των μνηστήρων που ορκίστηκαν για την ασφάλειά της, με θύματα δεκάδες χιλιάδες κυρίως Τρώες, μέχρι που ο Οδυσσέας επινόησε και κατασκεύασε τον δούρειο ίππο, με τον οποίο εκπορθήθηκε η Τροία και έληξε ο δεκαετής πόλεμος.
Μετά τον θάνατο του Πάρη, ο αδελφός του Δηίφοβος παντρεύτηκε την Ωραία Ελένη, μέχρι που ο Μενέλαος τον σκότωσε όταν μπήκε στην Τροία κατά την άλωσή της και την πήρε μαζί του στην Σπάρτη.
Αφού οι δυο τους βασίλεψαν για χρόνια μετά την παραίτηση του πατέρα της, κάποια στιγμή εμφανίζεται στην Σπάρτη ο μικρός γιος του Πριάμου, ο Πάρης. Ήρθε ως φιλοξενούμενος του Μενέλαου με τον οποίο είχαν γίνει φίλοι πριν από λίγο καιρό στην Τροία, όταν ο πρώτος έσωσε τη ζωή του δεύτερου από ένα αγριογούρουνο. Ο Πάρης όμως είχε άλλα σχέδια καταφθάνοντας στην Σπάρτη. Είχε έρθει για να πάρει το δώρο που του είχε τάξει η θεά Αφροδίτη σε αντάλλαγμα του Μήλου της Έριδος που της χάρισε ως ομορφότερη από τις τρεις θεές, που τον είχαν θέσει για κριτή.
Η Ελένη, από τη μεριά της δεν ήθελε να αφήσει ούτε τον άντρα της ούτε και το παιδί της. Οι αναμνήσεις από την απαγωγή του Θησέα και την καταστροφή της Αθήνας της είχαν αφήσει σημάδια. Δεν ήθελε να ξαναπεράσει τα ίδια και χειρότερα για χάρη του νεαρού Τρώα, όμως αναγκάστηκε να υποκύψει στο όνομα της θεάς. Κι έτσι, μια νύχτα που ο Μενέλαος έλειπε στην Κρήτη για να βρεθεί αναγκαστικά στο πλάι του φίλου του, του Ιδομενέα, έφυγε με τον Πάρη.
Ακολούθησε η Τρωϊκή εκστρατεία με συμμετοχή όλων των μνηστήρων που ορκίστηκαν για την ασφάλειά της, με θύματα δεκάδες χιλιάδες κυρίως Τρώες, μέχρι που ο Οδυσσέας επινόησε και κατασκεύασε τον δούρειο ίππο, με τον οποίο εκπορθήθηκε η Τροία και έληξε ο δεκαετής πόλεμος.
Μετά τον θάνατο του Πάρη, ο αδελφός του Δηίφοβος παντρεύτηκε την Ωραία Ελένη, μέχρι που ο Μενέλαος τον σκότωσε όταν μπήκε στην Τροία κατά την άλωσή της και την πήρε μαζί του στην Σπάρτη.
Ηταν πιά απόγευμα και φύγαμε για Ναύπλιο στο οποίο φτάσαμε κατά τις 19:00, τακτοποιηθήκαμε, πήραμε το βραδυνό νωρίς και ξεκουραστήκαμε διότι υπήρχε πρόγραμμα συνέχειας της δραστηριότητας και την νύχτα.
ΝΑΥΠΛΙΟ
Το σπίτι του Τσικλητήρα
ΘΕΑΤΡΟ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
Ένας από τους δύο προορισμούς του ταξιδιού ήταν το θέατρο της Επιδαύρου και αφού ο πρώτος ακυρώθηκε, τουλάχιστον ο δεύτερος παρά την κούραση, έπρεπε να επιτευχθεί.
Στις οκτώ και μισή το βράδυ ξεκινάμε από Ναύπλιο. Στην αρχή η κίνηση ήταν ομαλή αν και ο δρόμος δεν ήταν σε όλο του το μήκος ιδιαίτερα ευρύς, μέχρι που πλησιάσαμε στο σημείο σύγκλισης με τους ερχόμενους από Αθήνα. Στην δική μας ροή η ουρά έφτανε το χιλιόμετρο ενώ από την άλλη θα πρέπει να ήταν χειρότερα. Τέλος πάντων όταν πλησιάσαμε, παρκαδόροι με φακούς κατηύθυναν τα οχήματα μέσα στα χωράφια. Με την σκόνη σύννεφο, αφήσαμε το αυτοκίνητο κάτω από μια ελιά και βάλαμε σημάδια για να το βρούμε στην επιστροφή.
Χιλιάδες κόσμου ανηφόριζε προς το θέατρο. Πλησιάζοντας περισσότερο η ατμόσφαιρα μου θύμισε πανηγύρι από τα μικράτα μου, αλλά με πολύ περισσότερο κόσμο και νύχτα.
Το θέατρο βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του ιερού που ήταν αφιερωμένο στον θεραπευτή θεό της αρχαιότητας, τον Ασκληπιό, στο Ασκληπιείο Επιδαύρου. Είναι χτισμένο στη δυτική πλαγιά του Κυνόρτιου όρους και θεωρείται το τελειότερο αρχαίο ελληνικό θέατρο από άποψη ακουστικής και αισθητικής, η δε χωρητικότητα του φτάνει τις 13 με 14 χιλιάδες
Ένας από τους δύο προορισμούς του ταξιδιού ήταν το θέατρο της Επιδαύρου και αφού ο πρώτος ακυρώθηκε, τουλάχιστον ο δεύτερος παρά την κούραση, έπρεπε να επιτευχθεί.
Στις οκτώ και μισή το βράδυ ξεκινάμε από Ναύπλιο. Στην αρχή η κίνηση ήταν ομαλή αν και ο δρόμος δεν ήταν σε όλο του το μήκος ιδιαίτερα ευρύς, μέχρι που πλησιάσαμε στο σημείο σύγκλισης με τους ερχόμενους από Αθήνα. Στην δική μας ροή η ουρά έφτανε το χιλιόμετρο ενώ από την άλλη θα πρέπει να ήταν χειρότερα. Τέλος πάντων όταν πλησιάσαμε, παρκαδόροι με φακούς κατηύθυναν τα οχήματα μέσα στα χωράφια. Με την σκόνη σύννεφο, αφήσαμε το αυτοκίνητο κάτω από μια ελιά και βάλαμε σημάδια για να το βρούμε στην επιστροφή.
Χιλιάδες κόσμου ανηφόριζε προς το θέατρο. Πλησιάζοντας περισσότερο η ατμόσφαιρα μου θύμισε πανηγύρι από τα μικράτα μου, αλλά με πολύ περισσότερο κόσμο και νύχτα.
Το θέατρο βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του ιερού που ήταν αφιερωμένο στον θεραπευτή θεό της αρχαιότητας, τον Ασκληπιό, στο Ασκληπιείο Επιδαύρου. Είναι χτισμένο στη δυτική πλαγιά του Κυνόρτιου όρους και θεωρείται το τελειότερο αρχαίο ελληνικό θέατρο από άποψη ακουστικής και αισθητικής, η δε χωρητικότητα του φτάνει τις 13 με 14 χιλιάδες
Η τραγωδία Οιδίπους τύραννος του Σοφοκλή ήταν η παράσταση που παρακολουθήσαμε σε σκηνοθεσία Σίμου Κακάλα.
Με εντυπωσίασε η ακουστική του θεάτρου, (καθόμασταν στην προτελευταία κερκίδα του άνω διαζώματος) και η προσοχή του κόσμου στην παράσταση. Κανένας ήχος δεν ακουγόταν πλην αυτών του χορού.
Αν μου άρεσε; Δεν ξέρω να πω. Ήταν λίγο περίεργα και παράξενα καθώς, ενώ η παρέα μου ήσαν εξοικειωμένη, για μένα ήταν η πρώτη φορά που παρακολούθησα αρχαία τραγωδία. Θυμάμαι όμως πως, τα οπίσθια μου προς το τέλος της παράστασης άρχισαν να διαμαρτύρονται, για την επαφή τους με την πέτρα. Κανείς δεν μου είπε να φέρω μαξιλαράκι.
Ήταν μια εμπειρία που μου έλλιπε. Επιστροφή στο Ναύπλιο.
Με εντυπωσίασε η ακουστική του θεάτρου, (καθόμασταν στην προτελευταία κερκίδα του άνω διαζώματος) και η προσοχή του κόσμου στην παράσταση. Κανένας ήχος δεν ακουγόταν πλην αυτών του χορού.
Αν μου άρεσε; Δεν ξέρω να πω. Ήταν λίγο περίεργα και παράξενα καθώς, ενώ η παρέα μου ήσαν εξοικειωμένη, για μένα ήταν η πρώτη φορά που παρακολούθησα αρχαία τραγωδία. Θυμάμαι όμως πως, τα οπίσθια μου προς το τέλος της παράστασης άρχισαν να διαμαρτύρονται, για την επαφή τους με την πέτρα. Κανείς δεν μου είπε να φέρω μαξιλαράκι.
Ήταν μια εμπειρία που μου έλλιπε. Επιστροφή στο Ναύπλιο.
Ημέρα Τέταρτη τελευταία
ΑΡΧΑΙΑ ΤΥΡΙΝΘΑ (Τίρυνς)
Ξεκινώντας πολύ πρωί, (μας έγινε συνήθεια), πήραμε τον καφέ μας και στην συνέχεια κατευθυνθήκαμε να εξερευνήσουμε τη Τύρινθα.
Η μυκηναϊκή ακρόπολη με τα κυκλώπεια τείχη βρίσκεται μόλις 8 χιλιόμετρα από το Ναύπλιο.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο βασιλιάς της Ευρυσθέας διέταξε τους άθλους του Ηρακλή. Η πόλη ήταν η κατοικία του ήρωα κατά τη διάρκεια των άθλων του και ορισμένες πηγές την αναφέρουν ως γενέτειρά του.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο βασιλιάς της Ευρυσθέας διέταξε τους άθλους του Ηρακλή. Η πόλη ήταν η κατοικία του ήρωα κατά τη διάρκεια των άθλων του και ορισμένες πηγές την αναφέρουν ως γενέτειρά του.
Κατοικήθηκε από την νεολιθική εποχή (7η-4η χιλιετία π.Χ.) , μέχρι την καταστροφή της από τους Αργείους το πρώτο μισό του 5ου αιώνα. Τα τείχη της σύμφωνα με τον Όμηρο, τα έχτισαν οι ίδιοι οι Κύκλωπες. Ο πρώτος μυθικός βασιλιάς της πόλης ήταν ο Προίτος, δισέγγονος του Δαναού, ή του Ναυπλίου. Η τειχισμένη έκταση ανέρχεται σε 20.000 τ.μ., το εύρος του τείχους φθάνει σε ορισμένα σημεία τα 8 μ. ενώ το ύψος του υπολογίζεται σε 13 μ.
Δύο είναι οι βασικοί σχηματισμοί, η Άνω Ακρόπολη με την ανατολική Πύλη και η Κάτω Ακρόπολη με τα ανακτορικά δώματα. Στην Κάτω Ακρόπολη ξεχωρίζουν δωμάτια στο εσωτερικό του τείχους, ενώ στη βορειοδυτική πλευρά της δύο Σύραγγες, οδηγούν στις υπόγειες πηγές νερού έξω από την Ακρόπολη.
Ο Παυσανίας που την επισκέφθηκε το 2ο αιώνα μ.Χ. τη βρήκε ερειπωμένη. «το δε τοίχος... Κυκλώπων μεν εστίν έργον». Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις.
ΜΥΚΗΝΑΙ αρχαιολογικός χώρος & μουσείο
Κατά τις 11:30 φτάσαμε στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών.
Η ακρόπολη κατοικούταν από την πρώιμη νεολιθική έως και την πρώιμη και μέση ελλαδική περίοδο. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Περσέας έκτισε τις Μυκήνες στην Τίρυνθα και τους έδωσε αυτό το όνομα. Οι απόγονοι του Περσέα βασίλεψαν στις Μυκήνες για τρεις γενιές, με τελευταίο τον Ευρυσθέα, που σκοτώθηκε χωρίς να αφήσει απογόνους. Έτσι οι κάτοικοι των Μυκηνών επέλεξαν ως βασιλιά τους τον Ατρέα, γιο του Πέλοπα και πατέρα των Αγαμέμνονα και Μενέλαου από τον οποίο προήλθε η δυναστεία των Πελοπιδών και από αυτήν με την σειρά τους οι Ατρείδες
Οι Πελοπίδες κατασκεύασαν την Πύλη των Λεόντων και δραστήριοι όπως ήταν, κυριάρχησαν σε όλη την Πελοπόννησο και τα γύρω νησιά, απέκτησαν δύναμη και κύρος, ώστε όλοι οι βασιλείς εκείνων των χρόνων θεώρησαν ως αρχηγό τους στην εκστρατεία κατά της Τροίας τον Αγαμέμνονα. Σ' αυτούς ανήκουν τα οχυρά της Ακρόπολης, οι θολωτοί τάφοι, όπως ο περίφημος τάφος του Ατρέα, ένα θαυμάσιο έργο των αρχαίων Ελλήνων κι ακόμα πολλοί άλλοι μικρότεροι , που βρέθηκαν ανοιχτοί και λεηλατημένοι για πολλά χρόνια, όπως αναφέρει ο Παυσανίας κι ο Σοφοκλής.
Οι Πελοπίδες κυβέρνησαν τρεις και περισσότερο αιώνες 1400 π.Χ. - 1050 π.Χ.
Οι Πελοπίδες κυβέρνησαν τρεις και περισσότερο αιώνες 1400 π.Χ. - 1050 π.Χ.
Οι Μυκήνες ιδρύθηκαν ανάμεσα σε δύο ψηλούς κωνικούς λόφους, τον Προφήτη Ηλία (805 μ.) και τη Σάρα (660 μ.), πάνω σε χαμηλό ύψωμα που δέσποζε στην αργολική πεδιάδα και είχε τον έλεγχο των οδικών και θαλάσσιων επικοινωνιών. Η παλαιότερη ανθρώπινη δραστηριότητα στο χώρο τεκμηριώνεται από ελάχιστα κατάλοιπα λόγω των μεταγενέστερων οικοδομικών φάσεων και χρονολογείται στην 7η χιλιετία π.Χ., κατά τη νεολιθική εποχή.
Το 468 π.Χ., μετά τους Μηδικούς πολέμους στους οποίους συμμετείχε η πόλη, οι Αργείοι την κατέκτησαν και κατεδάφισαν τμήματα της οχύρωσής της. Αργότερα, κατά την ελληνιστική περίοδο, οι Αργείοι ίδρυσαν στο λόφο μία «κώμη», επισκευάζοντας τα προϊστορικά τείχη και τον αρχαϊκό ναό και κτίζοντας ένα μικρό θέατρο πάνω από το δρόμο του θολωτού τάφου της Κλυταιμνήστρας. Τους επόμενους αιώνες η κωμόπολη παρέμεινε σχεδόν εγκαταλελειμμένη και ήταν ήδη ερειπωμένη όταν την επισκέφθηκε ο Παυσανίας το 2ο αι. μ.Χ.
Τα κυκλώπεια τείχη της μυκηναϊκής ακρόπολης όμως παρέμεναν ορατά στο πέρασμα των αιώνων και αποτέλεσαν πόλο έλξης πολλών περιηγητών και αρχαιοφίλων, που δεν δίστασαν να λεηλατήσουν το χώρο κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, επωφελούμενοι από την αδιαφορία και τη φιλαργυρία των Τούρκων.
Η ακρόπολη έχει κάτοψη σχεδόν τριγωνική και είναι οχυρωμένη με τα λεγόμενα κυκλώπεια τείχη. Η κύρια είσοδός της, στη βορειοδυτική γωνία των τειχών, είναι η περίφημη Πύλη των Λεόντων, σύμβολο εξουσίας και δύναμης των Μυκηναίων ηγεμόνων. Το ανάγλυφο που έδωσε στην πύλη το όνομά της, παριστάνει δύο συμμετρικά αντιμέτωπα λιοντάρια και είναι λαξευμένο σε μία πλάκα τοποθετημένη στο «ανακουφιστικό τρίγωνο», χαρακτηριστικό στοιχείο της μνημειακής μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Δεξιά από την Πύλη των Λεόντων υπάρχουν τα κατάλοιπα κτηρίου, που ονομάσθηκε Σιταποθήκη, επειδή στα υπόγειά του βρέθηκε απανθρακωμένο σιτάρι. Προχωρώντας κατά μήκος του δυτικού σκέλους του τείχους ο επισκέπτης συναντά πρώτα τον Ταφικό Κύκλο Α, που περικλείει τους έξι μεγάλους λακκοειδείς τάφους, στους οποίους βρέθηκαν πολλά χρυσά αντικείμενα και άλλα πολύτιμα έργα τέχνης. Ακολουθεί μία σειρά κτηρίων, που πιθανότατα ήταν κατοικίες αξιωματούχων: η Οικία του Κρατήρα των Πολεμιστών, το Κτήριο της Αναβάθρας, η Νότια Οικία και η Οικία της Ακρόπολης. Το θρησκευτικό κέντρο, που αναπτύσσεται κατά μήκος του νότιου σκέλους του τείχους, περιλαμβάνει κτηριακά συγκροτήματα λατρευτικού χαρακτήρα, όπως το Ιερό των Ειδώλων, το Κτήριο των Τοιχογραφιών, την Οικία Τσούντα και την Οικία του Αρχιερέως. Ένα κλιμακοστάσιο και μία μεγάλη πομπική οδός συνέδεαν τα ιερά αυτά με το ανάκτορο.
Το ανάκτορο, σύμβολο της δύναμης των Μυκηναίων βασιλέων, δεσπόζει στο ψηλότερο σημείο της ακρόπολης. Είναι κτισμένο σε τεχνητά άνδηρα και η κύρια πρόσβαση σε αυτό γινόταν με μία μεγάλη ανάβαθρα, που ξεκινούσε από την Πύλη των Λεόντων. Τα επίσημα διαμερίσματα του ανακτόρου περιλαμβάνουν τη μεγάλη αυλή, τον ξενώνα και τον πυρήνα του συγκροτήματος, το μυκηναϊκό μέγαρο, το οποίο αποτελείται από τρία μέρη: την αίθουσα, τον πρόδομο και το δόμο, όπου βρισκόταν ο θρόνος του ηγεμόνα και μία κεντρική εστία ανάμεσα σε τέσσερις κίονες. Στο ανακτορικό συγκρότημα περιλαμβάνονται και άλλα κτήρια, που σχετίζονται με το μονοπωλιακό σύστημα διοίκησης των Μυκηναίων, κυρίως χώροι αποθήκευσης και παραγωγής, τα βασιλικά εργαστήρια, χώροι λατρείας και κατοικίες, που πρέπει να ανήκαν σε αξιωματούχους.
Έξω από τα τείχη της ακρόπολης, δυτικά της Πύλης των Λεόντων, βρίσκεται ο Ταφικός Κύκλος Β, που περικλείει 14 λακκοειδείς τάφους. Στην ίδια περιοχή σώζονται τέσσερις θολωτοί τάφοι, από τους εννέα τάφους αυτού του τύπου που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στις Μυκήνες, στους οποίους αντιπροσωπεύονται τα στάδια της εξέλιξης του τύπου. Πρόκειται για τον Τάφο των Λεόντων, τον Τάφο του Αιγίσθου, τον Τάφο της Κλυταιμνήστρας και, λίγο νοτιότερα, τον περίφημο «Θησαυρό του Ατρέα», το τελειότερο παράδειγμα αυτού του τύπου, με τα τεράστια υπέρθυρα, το επιβλητικό ύψος της κυψελοειδούς θόλου και την πλούσια διακοσμημένη πρόσοψή του.
Περίπου 50 μ. νότια του Ταφικού Κύκλου Β και δίπλα στο σύγχρονο δρόμο σώζονται τα λείψανα συγκροτήματος τεσσάρων κτηρίων, που ονομάσθηκαν Οικία των Ασπίδων, Οικία του Λαδεμπόρου, Οικία των Σφιγγών και Δυτική Οικία.
Ο θολωτός τάφος του Ατρέως δεσπόζει στα νοτιοδυτικά της ακρόπολης των Μυκηνών και επάνω στον οδικό άξονα, που συνέδεε τις Μυκήνες με το Ηραίο του Άργους. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους και τελειότερους μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους και τον πιο εντυπωσιακό από τους εννέα, που συνολικά έχουν βρεθεί στις Μυκήνες. Χρονολογείται μεταξύ του 1350 και του 1250 π.Χ. και θεωρείται ως ένα από τα ωριμότερα δείγματα του τύπου. Είναι βέβαιο ότι χρησιμοποιήθηκε για την ταφή κάποιου σημαντικού μέλους της βασιλικής οικογένειας των Μυκηνών.
Ήδη από την εποχή του περιηγητή Παυσανία (2ος αι. μ.Χ.) οι κάτοικοι της περιοχής γνώριζαν το μνημείο ως «θησαυρό», δηλαδή ως θησαυροφυλάκιο του ιδρυτή της μυθικής μυκηναϊκής ακρόπολης, του Ατρέως. Μέχρι σήμερα ο τάφος είναι γνωστός και ως «θησαυρός του Ατρέως» ή «τάφος του Αγαμέμνονα».
Το υπέρθυρο της εισόδου αποτελούν δύο εξαιρετικά μεγάλοι λίθοι, από τους οποίους ο εσωτερικός έχει μήκος 8 μ., πλάτος 5 μ. και βάρος περίπου 120 τόνων.
Το υπέρθυρο της εισόδου αποτελούν δύο εξαιρετικά μεγάλοι λίθοι, από τους οποίους ο εσωτερικός έχει μήκος 8 μ., πλάτος 5 μ. και βάρος περίπου 120 τόνων.
Στο βορειοανατολικό άκρο του τειχισμένου χώρου βρίσκεται η είσοδος της υπόγειας κρήνης, που κτίσθηκε κατά την τρίτη οικοδομική φάση της οχύρωσης για να εξασφαλισθεί η πρόσβαση προς το νερό από την ακρόπολη σε περίπτωση πολιορκίας. Μία σύραγγα οδηγεί σε δεξαμενή 18 μ. βαθύτερα, η οποία βρίσκεται έξω από τα τείχη και κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Σε μικρή απόσταση προς τα δυτικά της εισόδου προς τη δεξαμενή, βρίσκεται η δεύτερη πύλη του τείχους, η λεγόμενη Βόρεια Πύλη, που είναι ίδιας κατασκευής με την Πύλη των Λεόντων, αλλά μικρότερη.
H υπόγεια δεξαμενή των Μυκηνών είναι υψηλής σημασίας και αγγίζει τα όρια της μοναδικότητας στην προϊστορική εποχή. Η είσοδος της βρίσκεται μέσα στην τειχισμένη πόλη των Μυκηνών, στη βορειοανατολική γωνία και προς το βόρειο κυκλώπειο τείχος. Χρονολογείται στα τέλη του 13ου αι. π.Χ., οπότε και έγινε η τελευταία βαθμιαία ανάπτυξη του περιβόλου των Μυκηνών με σκοπό να τη συμπεριλάβει. Η δεξαμενή κατασκευάστηκε εντός των τειχών της Μυκηναϊκής ακρόπολης για να παρέχει νερό στους κατοίκους, όταν αυτοί βρισκόντουσαν σε κατάσταση πολιορκίας. Το νερό προερχόταν, κυρίως, από μια πηγή ζωτικής σημασίας, την Περσεία, που από τα προϊστορικά χρόνια έως και στις μέρες μας αναβρύζει ακόμη και υδροδοτεί το σύγχρονο χωριό. Οι σύγχρονοι μελετητές την τοποθετούν με ακρίβεια στα 360 μ. μακριά από την ακρόπολη. Είναι σε πλεονεκτική θέση, 13 μ. ψηλότερα από την κορυφή της Ακρόπολης και μπορούμε να τη θεωρήσουμε από τα Μυκηναϊκά χρόνια σαν το κεντρικό υδραγωγείο της πόλης.
Οι Μυκηναίοι, είχαν την τεχνική εμπειρία να μεταφέρουν το νερό με αγωγούς έως το "πόδι" του λόφου της ακροπόλεως. Η λύση του προβλήματος δόθηκε τη στιγμή που βρέθηκε μέσα στην ακρόπολη, ένα άνοιγμα στον βράχο, το οποίο εκμεταλλεύτηκαν με σκοπό να φτάσουν την δεξαμενή που κατασκεύασαν έξω από το τείχος. Η σύλληψη του σχεδίου και η πραγματοποίηση του έργου από τους μυκηναΐους τεχνίτες τοποθετεί την υπόγεια δεξαμενή σ' ένα από τα θαυμαστά μηχανικά μυκηναϊκά έργα με γνήσια «κυκλώπεια εκτέλεση» που μπορεί να αναφέρεται και να συγκρίνεται με τα σύγχρονα συστήματα υδροδότησης των πόλεων 33 αιώνες μετά.
Η κάθοδος στην υπόγεια δεξαμενή αρχίζει με το σχήμα της υψηκόρυφης καμάρας που οδηγεί σε μια είσοδο με παραστάδες και υπέρθυρο, χαρακτηριστικά δείγματα της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Για να φτάσουμε σ' αυτή κατεβαίνουμε μια κλίμακα σε 3 επίπεδα που εξαρτώνται από το βάθος και την κατεύθυνση. Η πρώτη κατηφορική κλίμακα, από την οποία σώζονται τα 16 σκαλοπάτια οδηγεί σε μια πύλη κυκλώπειας τεχνοτροπίας. Η σωληνοειδής βαθμιδωτή κάθοδος διεισδύει λοξά του τείχους, διαπερνά όλο το πάχος του και συνεχίζει υπόγεια μέχρι να φτάσει σ'ένα σκεπαστό τετράπλευρο πλατύσκαλο - α' στάση - από όπου στρίβει προς τα δυτικά. Η δεύτερη σκάλα αρχίζει από το πλατύσκαλο καταλήγει σ' ένα άλλο - β' στάση - με 20 σκαλοπάτια, αλλάζοντας κατεύθυνση προς τα ανατολικά. Τώρα η παραλληλότητα με το τείχος είναι εμφανής.
Μετά την τελευταία στροφή αρχίζει το τρίτο σύνολο σκαλοπατιών, με απότομη κλίση, που καλύπτει την απόσταση των 12 μέτρων, που απομένουν με 54 σκαλοπάτια. Η τελευταία τουλάχιστον κλίμακα είχε σαν σκοπό να αυξήσει την χωρητικότητα της δεξαμενής. Αυτό φαίνεται διότι αυτή, η υπόγεια δεξαμενή και το φρεάτιο είχαν διπλή στρώση από υδραυλικό ασβεστοκονίαμα.
Η καμαροσκεπής δεξαμενή, βάθους 5 μέτρων έχει στην οροφή της ένα κατακόρυφο φρεάτιο με αραιά τοποθετημένους λίθους που λειτουργούσαν σαν φίλτρα. Εδώ κατέληγε, από τις πηγές ο υπόγειος αγωγός. Το ζήτημα της υδροδότησης της ακρόπολης των Μυκηνών βρήκε λοιπόν την πρακτική του λύση.
Μετά την τελευταία στροφή αρχίζει το τρίτο σύνολο σκαλοπατιών, με απότομη κλίση, που καλύπτει την απόσταση των 12 μέτρων, που απομένουν με 54 σκαλοπάτια. Η τελευταία τουλάχιστον κλίμακα είχε σαν σκοπό να αυξήσει την χωρητικότητα της δεξαμενής. Αυτό φαίνεται διότι αυτή, η υπόγεια δεξαμενή και το φρεάτιο είχαν διπλή στρώση από υδραυλικό ασβεστοκονίαμα.
Η καμαροσκεπής δεξαμενή, βάθους 5 μέτρων έχει στην οροφή της ένα κατακόρυφο φρεάτιο με αραιά τοποθετημένους λίθους που λειτουργούσαν σαν φίλτρα. Εδώ κατέληγε, από τις πηγές ο υπόγειος αγωγός. Το ζήτημα της υδροδότησης της ακρόπολης των Μυκηνών βρήκε λοιπόν την πρακτική του λύση.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Ο πατέρας του Αγαμέμνονα, Ατρέας, δολοφονήθηκε από τον Αίγισθο, ο οποίος κατέλαβε το θρόνο και βασίλευε από κοινού με τον πατέρα του, Θυέστη, αδερφό του Ατρέα. Εν τω μεταξύ, ο Μενέλαος κι ο Αγαμέμνονας κατέφυγαν στον Τυνδάρεω, βασιλιά της Σπάρτης, όπου παντρεύτηκαν τις κόρες του: ο Μενέλαος παντρεύτηκε την Ωραία Ελένη κι ο Αγαμέμνονας την Κλυταιμνήστρα.
Ο Μενέλαος διαδέχτηκε τον Τυνδάρεω ως βασιλιάς της Σπάρτης, ενώ ο Αγαμέμνονας, με τη βοήθεια του αδερφού του, κατάφερε να ανατρέψει το Θυέστη και τον Αίγισθο και να επανακτήσει το βασίλειο των Μυκηνών. Κατάφερε μάλιστα να επεκτείνει το βασίλειό του κι έτσι έγινε ο ισχυρότερος αρχηγός της Ελλάδας
Με αφορμή την απαγωγή από τον Πάρη της συζύγου του αδελφού του Μενελάου, Ελένης, ο Αγαμέμνων κατόρθωσε να συγκροτήσει μια μεγάλη στρατιά και στόλο από όλες τις ελληνικές πόλεις και να εκστρατεύσει κατά της Τροίας.
Ο πατέρας του Αγαμέμνονα, Ατρέας, δολοφονήθηκε από τον Αίγισθο, ο οποίος κατέλαβε το θρόνο και βασίλευε από κοινού με τον πατέρα του, Θυέστη, αδερφό του Ατρέα. Εν τω μεταξύ, ο Μενέλαος κι ο Αγαμέμνονας κατέφυγαν στον Τυνδάρεω, βασιλιά της Σπάρτης, όπου παντρεύτηκαν τις κόρες του: ο Μενέλαος παντρεύτηκε την Ωραία Ελένη κι ο Αγαμέμνονας την Κλυταιμνήστρα.
Ο Μενέλαος διαδέχτηκε τον Τυνδάρεω ως βασιλιάς της Σπάρτης, ενώ ο Αγαμέμνονας, με τη βοήθεια του αδερφού του, κατάφερε να ανατρέψει το Θυέστη και τον Αίγισθο και να επανακτήσει το βασίλειο των Μυκηνών. Κατάφερε μάλιστα να επεκτείνει το βασίλειό του κι έτσι έγινε ο ισχυρότερος αρχηγός της Ελλάδας
Με αφορμή την απαγωγή από τον Πάρη της συζύγου του αδελφού του Μενελάου, Ελένης, ο Αγαμέμνων κατόρθωσε να συγκροτήσει μια μεγάλη στρατιά και στόλο από όλες τις ελληνικές πόλεις και να εκστρατεύσει κατά της Τροίας.
Όταν το εκστρατευτικό σώμα ήταν έτοιμο να ξεκινήσει, ο Αίολος δεν συνηγορούσε και έτσι ο στόλος παρέμενε αγκυροβολημένος στο λιμάνι της Αυλίδας. Ο μάντης Κάλχας αποκάλυψε ότι αιτία για την κακοτυχία αυτή ήταν ο ίδιος ο Αγαμέμνονας, που σε κάποια από τις θυσίες του αδίκησε την Άρτεμη, θεά του κυνηγιού. Οι άνεμοι θα ξαναφυσούσαν μόνο αν ο Αγαμέμνονας πρόσφερε θυσία στη θεά την ίδια του την κόρη, την Ιφιγένεια. Ο Αγαμέμνονας διστακτικός συμφώνησε για τη θυσία, αλλά την τελευταία στιγμή η Άρτεμις απομάκρυνε το σώμα της Ιφιγένειας από το θυσιαστήριο, αντικαθιστώντας το με ένα ελάφι.
Με την άλωση της Τροίας, ο Αγαμέμνονας πήρε μαζί του σαν σκλάβα την Κασσάνδρα, κόρη του βασιλιά Πρίαμου. Μαζί επέστρεψαν στις Μυκήνες, αλλά δολοφονήθηκαν από την Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της, Αίγισθο, οι οποίοι ανέβηκαν έπειτα στο θρόνο. Ο γιος του Αγαμέμνονα, Ορέστης, αργότερα εκδικήθηκε τη δολοφονία του πατέρα του, σκοτώνοντας τη μητέρα του και τον Αίγισθο.
Με την άλωση της Τροίας, ο Αγαμέμνονας πήρε μαζί του σαν σκλάβα την Κασσάνδρα, κόρη του βασιλιά Πρίαμου. Μαζί επέστρεψαν στις Μυκήνες, αλλά δολοφονήθηκαν από την Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της, Αίγισθο, οι οποίοι ανέβηκαν έπειτα στο θρόνο. Ο γιος του Αγαμέμνονα, Ορέστης, αργότερα εκδικήθηκε τη δολοφονία του πατέρα του, σκοτώνοντας τη μητέρα του και τον Αίγισθο.
Στις πέντε το απόγευμα επιστρέψαμε στην Αθήνα. Δεν ξέρω πόσες ημέρες θα κοιμάμαι για να ξεκουραστώ.
Σημειώσεις:
-Τα κείμενα αποτελούν μια περίληψη των περιορισμένων γνώσεων του γράφοντος, σε συνδυασμό επίκτητων από τις πληροφοριακές πινακίδες των χώρων και εμπλουτισμένα με πληροφορίες του διαδικτύου.
-Σε κάποιες περιπτώσεις λόγω του κόσμου, των προθηκών, του φωτισμού σε κλειστούς χώρους (και ανοικτούς λόγω της ηλιακής λαμπρότητος) αλλα και την χρήση κινητού τηλεφώνου, προτιμήθηκαν φωτογραφίες διαδικτύου αντί των δικών μου. Πρέπει να πήρα πάνω από 700 καρέ σε αυτή την περιήγηση.
-Τα κείμενα αποτελούν μια περίληψη των περιορισμένων γνώσεων του γράφοντος, σε συνδυασμό επίκτητων από τις πληροφοριακές πινακίδες των χώρων και εμπλουτισμένα με πληροφορίες του διαδικτύου.
-Σε κάποιες περιπτώσεις λόγω του κόσμου, των προθηκών, του φωτισμού σε κλειστούς χώρους (και ανοικτούς λόγω της ηλιακής λαμπρότητος) αλλα και την χρήση κινητού τηλεφώνου, προτιμήθηκαν φωτογραφίες διαδικτύου αντί των δικών μου. Πρέπει να πήρα πάνω από 700 καρέ σε αυτή την περιήγηση.
«Εμείς που ξεκινήσαμε για το προσκύνημα τούτο, κοιτάξαμε πολύ κοντά τα σπασμένα αγάλματα, ξεχαστήκαμε και είπαμε πως δεν χάνεται η ζωή τόσο εύκολα, πως έχει ο θάνατος δρόμους ανεξερεύνητους και μια δική του δικαιοσύνη.» Σεφέρης
Ε Θ Α Ι Ο Σ
Ε Θ Α Ι Ο Σ