Όπως λέει ο Πλούταρχος στο βιβλίο του “Θεμιστοκλής”, οι Αθηναίοι, θέλοντας να περιορίσουν την πολιτική δύναμη και την υπεροχή του Θεμιστοκλή, του Αρχηγού της Λεοντίδας φυλής, του ήρωα της μεγάλης νίκης του Μαραθώνα, του δημιουργού της νίκης στην ναυμαχίας της Σαλαμίνος, του εξολοθρευτή των Μήδων, του θεμέλιου λίθου της μεγάλης Αθήνας, αποφάσισαν τον εξοστρακισμό του, όπως συνήθιζαν να κάνουν για όλους εκείνους που αποχτούσαν δύναμη μεγάλη, ασυμβίβαστη προς την ισότητα που απαιτεί η δημοκρατία. Γιατί ο εξοστρακισμός δεν ήταν τιμωρία, παρά ικανοποίηση και κατευνασμός του φθόνου των μικρών στο ανάστημα των ελαχίστων, που βρίσκουν ευχαρίστηση να ταπεινώνουν τους ξεχωριστούς και ξεθυμαίνουν με αυτή την ατίμωση. Γιατί όπως είπε αργότερα ο Γκαίτε « Η μεγαλύτερη παρηγοριά των μετριοτήτων είναι πως οι μεγαλοφυείς δεν είναι αθάνατοι.» Γιατί όπως απλά λέμε σήμερα, "η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της".
Ενώ ήταν εξορία κατηγορήθηκε για προδοσία και οι Αθηναίοι έστειλαν απόσπασμα να τον συλλάβει και να τον φέρει στην Αθήνα να δικαστεί. Από τότε άρχισε η περιπέτειά του. Ο Πέρσης βασιλιάς τον είχε ήδη επικηρύξει με 200 τάλαντα για τις καταστροφές που του είχε προκαλέσει και οι κυνηγοί τον είχαν πάρει στο κατόπι. Μετακινήθηκε σε πολλές πόλεις αλλά στο τέλος φυγαδεύτηκε και παρουσιάστηκε μόνος του στον Αρταξέρξη τον μεγάλο Βασιλιά. Αυτός, μετά τις εξηγήσεις και την συμφωνία στην οποία κατέληξαν, τον τίμησε τόσο πολύ, που τον έπαιρνε μαζί του στα κυνήγια και στις οικογενειακές παρέες.
Ενώ ήταν εξορία κατηγορήθηκε για προδοσία και οι Αθηναίοι έστειλαν απόσπασμα να τον συλλάβει και να τον φέρει στην Αθήνα να δικαστεί. Από τότε άρχισε η περιπέτειά του. Ο Πέρσης βασιλιάς τον είχε ήδη επικηρύξει με 200 τάλαντα για τις καταστροφές που του είχε προκαλέσει και οι κυνηγοί τον είχαν πάρει στο κατόπι. Μετακινήθηκε σε πολλές πόλεις αλλά στο τέλος φυγαδεύτηκε και παρουσιάστηκε μόνος του στον Αρταξέρξη τον μεγάλο Βασιλιά. Αυτός, μετά τις εξηγήσεις και την συμφωνία στην οποία κατέληξαν, τον τίμησε τόσο πολύ, που τον έπαιρνε μαζί του στα κυνήγια και στις οικογενειακές παρέες.
|
|
Όταν όμως η Αίγυπτος αποστάτησε με τη βοήθεια των Αθηναίων, ο βασιλιάς του ζήτησε να πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις του βοηθώντας τον να τους αντιμετωπίσει. Ο Θεμιστοκλής δεν παρασύρθηκε από τον θυμό που είχε εναντίον των συμπολιτών του.
Ευρεθείς σε αδιέξοδο πήρε την γενναία απόφαση και αυτοκτόνησε. Άφησε την τελευταία του πνοή και ετάφη στη Μαγνησία της Ασίας, στην αγορά αυτής της πόλης που τον φιλοξένησε.
Λέγεται ότι τα λείψανα του στρατηγού μεταφέρθηκαν από τους οικείους του στην Αθήνα. Κατά τον Παυσανία, οι Αθηναίοι αναγνωρίζοντας μετά θάνατον την αξία του Θεμιστοκλή, επέτρεψαν την μεταφορά των οστών του στην πόλη και την εναπόθεσή των πλησίον της εισόδου του κεντρικού λιμένος. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης ανήγειραν στο σημείο ταφικό μνημείο το οποίο ονόμασαν Θεμιστόκλειον.
Όπως διηγείται ο Πλούταρχος, ο Διόδωρος ο περιηγητής στο έργο του «Περί μνημάτων» έχει γράψει, από εικασία και όχι από γνώση, ότι κοντά στο μεγάλο λιμάνι του Πειραιά προεκτείνεται από το ακρωτήριο που σχηματίζεται κατά τον Άλκιμο μια προεξοχή σαν αγκώνας και στη στροφή προς το εσωτερικό του λιμανιού, εκεί όπου η θάλασσα έχει γαλήνη, υπάρχει μια βάση αρκετά μεγάλη και ότι αυτό που φαίνεται επάνω της σαν σχήμα βωμού είναι ο τάφος του Θεμιστοκλή. Και ο Διόδωρος νομίζει πως ο Πλάτων ο κωμικός συμφωνεί μαζί του και επιβεβαιώνει τα λόγια του με τους ακόλουθους στίχους:
ὁ σὸς δὲ τύμβος ἐν καλῷ κεχωσμένος Το μνήμα σου καλά είν᾽ αυτού στημένο,
τοῖς ἐμπόροις πρόσρησις ἔσται πανταχοῦ, σημάδι από παντού στους ταξιδιώτες.
τούς τ᾽ ἐκπλέοντας εἰσπλέοντάς τ᾽ ὄψεται, Θα βλέπει αυτούς που μπαίνουνε και βγαίνουν
χὠπόταν ἅμιλλ᾽ ᾖ τῶν νεῶν θεάσεται. και καραβιών αγώνες θα κοιτάζει.
Ευρεθείς σε αδιέξοδο πήρε την γενναία απόφαση και αυτοκτόνησε. Άφησε την τελευταία του πνοή και ετάφη στη Μαγνησία της Ασίας, στην αγορά αυτής της πόλης που τον φιλοξένησε.
Λέγεται ότι τα λείψανα του στρατηγού μεταφέρθηκαν από τους οικείους του στην Αθήνα. Κατά τον Παυσανία, οι Αθηναίοι αναγνωρίζοντας μετά θάνατον την αξία του Θεμιστοκλή, επέτρεψαν την μεταφορά των οστών του στην πόλη και την εναπόθεσή των πλησίον της εισόδου του κεντρικού λιμένος. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης ανήγειραν στο σημείο ταφικό μνημείο το οποίο ονόμασαν Θεμιστόκλειον.
Όπως διηγείται ο Πλούταρχος, ο Διόδωρος ο περιηγητής στο έργο του «Περί μνημάτων» έχει γράψει, από εικασία και όχι από γνώση, ότι κοντά στο μεγάλο λιμάνι του Πειραιά προεκτείνεται από το ακρωτήριο που σχηματίζεται κατά τον Άλκιμο μια προεξοχή σαν αγκώνας και στη στροφή προς το εσωτερικό του λιμανιού, εκεί όπου η θάλασσα έχει γαλήνη, υπάρχει μια βάση αρκετά μεγάλη και ότι αυτό που φαίνεται επάνω της σαν σχήμα βωμού είναι ο τάφος του Θεμιστοκλή. Και ο Διόδωρος νομίζει πως ο Πλάτων ο κωμικός συμφωνεί μαζί του και επιβεβαιώνει τα λόγια του με τους ακόλουθους στίχους:
ὁ σὸς δὲ τύμβος ἐν καλῷ κεχωσμένος Το μνήμα σου καλά είν᾽ αυτού στημένο,
τοῖς ἐμπόροις πρόσρησις ἔσται πανταχοῦ, σημάδι από παντού στους ταξιδιώτες.
τούς τ᾽ ἐκπλέοντας εἰσπλέοντάς τ᾽ ὄψεται, Θα βλέπει αυτούς που μπαίνουνε και βγαίνουν
χὠπόταν ἅμιλλ᾽ ᾖ τῶν νεῶν θεάσεται. και καραβιών αγώνες θα κοιτάζει.
|
|
Πάνω στην ερμηνεία της περιγραφής αυτής του Διόδωρου, ερίζουν σήμερα ο Δήμος Πειραιά και ο Δήμος Δραπετσώνας-Κερατσινίου.
Ο μεν πρώτος προσδιορίζει τον τύμβο στο Ακρωτήριο Άλκιμος ή στον ευρύτερο χώρο της σχολής Ναυτικών Δοκίμων στην ακτή της Πειραϊκής, ο δε δεύτερος στον κάβο Κράκαρη δηλαδή στον αγκώνα της ακτής δεξιά της εξόδου από τον λιμένα του Κανθάρου - λιμάνι Πειραιά - κοντά στο κόκκινο φανάρι, σημερινός χώρος λιπασμάτων ακτή Δραπετσώνας.
Στην έριδα αυτή δεν ενεπλάκη μέχρι σήμερα η πολιτεία με την αρχαιολογική υπηρεσία να νίπτει τας χείρας της.
Ο φιλόλογος και αρχαιολόγος Ιάκωβος Δραγάτσης, σε διατριβή που εξέδωσε το 1910 με τίτλο το Θεμιστόκλειον, ορίζει την θέση του τύμβου. Λέει πως δεν μπορεί να βρίσκεται στην Πειραϊκή διότι εκεί βρέθηκαν οικογενειακοί τάφοι και όχι οστεοφυλάκιο. Ο Θεμιστοκλής χρειαζόταν τύμβο όχι τάφο αφού αυτός υπήρχε ήδη στην Μαγνησία και δεν μπορούσε να βρίσκεται σε κοινό με άλλους νεκρούς χώρο.
Αντίθετα η άκρα Κράκαρη και πληρούσε τις περιγραφές του Διόδωρου και ήταν τύμβος που είχε μία μόνο κρύπτη. Ο Δραγάτσης ενώ διατελούσε καθηγητής στην σχολή Ναυτικών Δοκίμων, έκανε εκεί ανασκαφή μαζί με τον διοικητή Αλ. Σαχτούρη και βρήκαν συλημένο ταφικό μνημείο με κοιλότητα βάθους 0,77 και διαμέτρου 0,75 στην οποία υπήρχαν οστά.
Ο μεν πρώτος προσδιορίζει τον τύμβο στο Ακρωτήριο Άλκιμος ή στον ευρύτερο χώρο της σχολής Ναυτικών Δοκίμων στην ακτή της Πειραϊκής, ο δε δεύτερος στον κάβο Κράκαρη δηλαδή στον αγκώνα της ακτής δεξιά της εξόδου από τον λιμένα του Κανθάρου - λιμάνι Πειραιά - κοντά στο κόκκινο φανάρι, σημερινός χώρος λιπασμάτων ακτή Δραπετσώνας.
Στην έριδα αυτή δεν ενεπλάκη μέχρι σήμερα η πολιτεία με την αρχαιολογική υπηρεσία να νίπτει τας χείρας της.
Ο φιλόλογος και αρχαιολόγος Ιάκωβος Δραγάτσης, σε διατριβή που εξέδωσε το 1910 με τίτλο το Θεμιστόκλειον, ορίζει την θέση του τύμβου. Λέει πως δεν μπορεί να βρίσκεται στην Πειραϊκή διότι εκεί βρέθηκαν οικογενειακοί τάφοι και όχι οστεοφυλάκιο. Ο Θεμιστοκλής χρειαζόταν τύμβο όχι τάφο αφού αυτός υπήρχε ήδη στην Μαγνησία και δεν μπορούσε να βρίσκεται σε κοινό με άλλους νεκρούς χώρο.
Αντίθετα η άκρα Κράκαρη και πληρούσε τις περιγραφές του Διόδωρου και ήταν τύμβος που είχε μία μόνο κρύπτη. Ο Δραγάτσης ενώ διατελούσε καθηγητής στην σχολή Ναυτικών Δοκίμων, έκανε εκεί ανασκαφή μαζί με τον διοικητή Αλ. Σαχτούρη και βρήκαν συλημένο ταφικό μνημείο με κοιλότητα βάθους 0,77 και διαμέτρου 0,75 στην οποία υπήρχαν οστά.
|
|
Επίσης διορθώνει ένα λάθος που είχε γίνει μεταφράζοντας τον Διόδωρο, αγνοώντας το "περί τον λιμένα" καθώς και το "πρόκειται οίων αγκών" και διαβάζοντας λάθος το "από του κατά τον Άλκιμον". Αντί να πάνε απέναντι (από του ...) από το ακρωτήριο του Άλκιμου (το σημερινό Χατζηκυριάκειο) πήγαν σε αυτό. Αγνόησαν το "από του". Επίσης δεν είδαν τον αγκώνα που είναι η εξοχή όπου αργότερα έγινε ο μώλος του Κράκαρη. Στην άλλη πλευρά (αριστερά όπως βγαίνουμε) δεν εμφανίζεται τίποτα που να μοιάζει με εξοχή. Ούτε έδωσαν σημασία στο "κάμπτεται εντός" πράγμα που συμβαίνει μόνο στην παραλία λιπασμάτων μόλις βγούμε από τον Κράκαρη, και δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι το μνημείο βρισκόταν στο "υπεύδειον της θαλάσσης" εκεί όπου παύει το κύμα (στην Πειραϊκή και την Φρεττύδα το κύμα δεν παύει καθόλου).
Αλλά ακόμη μόνο στη Δραπετσώνα το ταφικό μνημείο είναι "κρηπίς ευμεγέθης" και υπάρχει "περί την κρηπίδα βωμοειδές". Στην Φρεαττύδα δεν υπάρχει βωμοειδές γιατί είναι τετράγωνος ο περίβολος ενώ στη Δραπετσώνα στρογγυλός (βωμοειδής).
Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα ακόμα, μέχρι και οι "αφύες" τα ψάρια (αθερίνα) που αναφέρει ο Αριστοτέλης συνηγορούν ότι το μνημείο βρίσκεται σε αυτή τη θέση και όχι απέναντι.
Μου φαίνεται πολύ λογικό, ο «την των λιμένων ευφυίαν κατανοήσας», να βρίσκεται εκεί ώστε να αγναντεύει αιώνια τα νερά του Σαλαμίνιου κλέους.
Αλλά ακόμη μόνο στη Δραπετσώνα το ταφικό μνημείο είναι "κρηπίς ευμεγέθης" και υπάρχει "περί την κρηπίδα βωμοειδές". Στην Φρεαττύδα δεν υπάρχει βωμοειδές γιατί είναι τετράγωνος ο περίβολος ενώ στη Δραπετσώνα στρογγυλός (βωμοειδής).
Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα ακόμα, μέχρι και οι "αφύες" τα ψάρια (αθερίνα) που αναφέρει ο Αριστοτέλης συνηγορούν ότι το μνημείο βρίσκεται σε αυτή τη θέση και όχι απέναντι.
Μου φαίνεται πολύ λογικό, ο «την των λιμένων ευφυίαν κατανοήσας», να βρίσκεται εκεί ώστε να αγναντεύει αιώνια τα νερά του Σαλαμίνιου κλέους.
|
|
Αυτήν την θέση καταφέραμε να επισκεφτούμε με τον κάμεραμαν, ένα ξημέρωμα του Οκτώβρη 2020.
Μπήκαμε από μια είσοδο που βρήκαμε ανοιχτή ακριβώς έξω από την Πύλη 1 του Πειραιώτικου λιμανιού. Η εγκατάλειψη εμφανής και στον δρόμο αλλά κυρίως στα κτίρια του εργοστασίου που ορθώνονταν μπροστά μας. Μόνο η τεράστια καμινάδα έστεκε ορθή και ακέραια αλλά με το ασπροκόκκινο χρώμα της ξεθωριασμένο από την φθορά του χρόνου.
Μια αναθηματική στήλη με ανάγλυφη προτομή και το όνομα του Θεμιστοκλή στέκεται κοντά σε ένα περιφραγμένο φαρδύ πηγάδι με διπλή περιτοίχιση. Στην εσωτερική έχουν γίνει ερασιτεχνικές εργασίες συντήρησης με τσιμεντοειδή επιχρίσματα, ενώ επίσης στο επάνω μέρος και τα δύο έχουν καλυφθεί με τσιμέντο. Στον ενδιάμεσο χώρο είναι εμφανής η πέτρινη κλίμακα που οδηγεί στο κάτω μέρος και μέσα εκεί, από ξερόχορτα μέχρι σκουπίδια στολίζουν τον χώρο. Σπαράγματα από μεγάλες ακανόνιστες πέτρες κείτονται διάσπαρτα, ενώ το κέντρο καταλαμβάνει ένα ίσως υπόλοιπο από σπόνδυλο κίονα.
Παραδίπλα του μνημείου αναπαύεται πεταμένο στο έδαφος ένα ξύλινο αντικείμενο επενδυμένο με λαμαρίνα που η θέα του μου έφερε στον νού έμβολο πλώρης – καταστροφέα, πολεμικού πλοίου της αρχαιότητας.
Αλήθεια η σπουδαιότητα του χώρου, δεν προτρέπει από μόνη της τις αρχές να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες, από ανασκαφές μέχρι ότι άλλο απαιτείται για επιβεβαίωση των παραπάνω και στην συνέχεια αξιοποίηση του χώρου κάνοντάς τον επισκέψιμο στο κοινό; Χωρίς τον αναφερόμενο και τους άλλους ήρωες των Περσικών πολέμων, θα είχαμε άραγε Ακρόπολη; Θα είχαμε Δημοκρατία; Τι είδους πολιτισμό;
Μπήκαμε από μια είσοδο που βρήκαμε ανοιχτή ακριβώς έξω από την Πύλη 1 του Πειραιώτικου λιμανιού. Η εγκατάλειψη εμφανής και στον δρόμο αλλά κυρίως στα κτίρια του εργοστασίου που ορθώνονταν μπροστά μας. Μόνο η τεράστια καμινάδα έστεκε ορθή και ακέραια αλλά με το ασπροκόκκινο χρώμα της ξεθωριασμένο από την φθορά του χρόνου.
Μια αναθηματική στήλη με ανάγλυφη προτομή και το όνομα του Θεμιστοκλή στέκεται κοντά σε ένα περιφραγμένο φαρδύ πηγάδι με διπλή περιτοίχιση. Στην εσωτερική έχουν γίνει ερασιτεχνικές εργασίες συντήρησης με τσιμεντοειδή επιχρίσματα, ενώ επίσης στο επάνω μέρος και τα δύο έχουν καλυφθεί με τσιμέντο. Στον ενδιάμεσο χώρο είναι εμφανής η πέτρινη κλίμακα που οδηγεί στο κάτω μέρος και μέσα εκεί, από ξερόχορτα μέχρι σκουπίδια στολίζουν τον χώρο. Σπαράγματα από μεγάλες ακανόνιστες πέτρες κείτονται διάσπαρτα, ενώ το κέντρο καταλαμβάνει ένα ίσως υπόλοιπο από σπόνδυλο κίονα.
Παραδίπλα του μνημείου αναπαύεται πεταμένο στο έδαφος ένα ξύλινο αντικείμενο επενδυμένο με λαμαρίνα που η θέα του μου έφερε στον νού έμβολο πλώρης – καταστροφέα, πολεμικού πλοίου της αρχαιότητας.
Αλήθεια η σπουδαιότητα του χώρου, δεν προτρέπει από μόνη της τις αρχές να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες, από ανασκαφές μέχρι ότι άλλο απαιτείται για επιβεβαίωση των παραπάνω και στην συνέχεια αξιοποίηση του χώρου κάνοντάς τον επισκέψιμο στο κοινό; Χωρίς τον αναφερόμενο και τους άλλους ήρωες των Περσικών πολέμων, θα είχαμε άραγε Ακρόπολη; Θα είχαμε Δημοκρατία; Τι είδους πολιτισμό;
|
|
Στην επιστροφή βρήκαμε κλειστή την είσοδο και ένα αυτοκίνητο μας ακολούθησε μέχρι εκεί για να βγει ένας συμπαθής κατά τα άλλα κύριος και να μας κάνει παρατήρηση που μπήκαμε σε ιδιόκτητο χώρο χωρίς να ρωτήσουμε κανένα. Έχω περάσει αρκετές φορές από εκεί και πάντα η είσοδος είναι ανοιχτή και ανεπιτήρητη όπως και σήμερα. Τέλος πάντων αφού μας επεσήμανε την εξουσία του, μας ρώτησε πως σκοπεύουμε να βγούμε. Του δηλώσαμε λοιπόν ότι θα καλέσουμε την πυροσβεστική για απεγκλωβισμό και μόλις αρχίσαμε να παίρνουμε τηλέφωνο, ένα τηλεκοντρόλ εμφανίστηκε στο χέρι του και έδωσε λύση.
Κρίμα. Μια όποια ιδιωτική εταιρεία, απαγορεύει την είσοδο στο ιερό σημείο ανάπαυσης ενός των ενδοξοτέρων σύμπασας της οικουμένης ανδρών . Κρίμα. Το κράτος εκούσια ή ακούσια κοιμάται.
Μήπως πίσω από την κρατική αδράνεια κρύβονται μεγάλα οικονομικά συμφέροντα όπως συνηθίζεται, κυρίως στα υπανάπτυκτα κράτη; Μήπως στην ποδιά των λιπασμάτων σφάζονται παλληκάρια της Σοφοκλέους και της Γουόλ Στρήτ; Λέω τώρα εγώ ο συνομωσιολόγος.
Αν και ήταν πρωί, Καληνύχτα Ελλάδα. Κοιμήσου τον ύπνο του ηλίθιου κατά το σύνηθες.
Ε Θ Α Ι Ο Σ
Κρίμα. Μια όποια ιδιωτική εταιρεία, απαγορεύει την είσοδο στο ιερό σημείο ανάπαυσης ενός των ενδοξοτέρων σύμπασας της οικουμένης ανδρών . Κρίμα. Το κράτος εκούσια ή ακούσια κοιμάται.
Μήπως πίσω από την κρατική αδράνεια κρύβονται μεγάλα οικονομικά συμφέροντα όπως συνηθίζεται, κυρίως στα υπανάπτυκτα κράτη; Μήπως στην ποδιά των λιπασμάτων σφάζονται παλληκάρια της Σοφοκλέους και της Γουόλ Στρήτ; Λέω τώρα εγώ ο συνομωσιολόγος.
Αν και ήταν πρωί, Καληνύχτα Ελλάδα. Κοιμήσου τον ύπνο του ηλίθιου κατά το σύνηθες.
Ε Θ Α Ι Ο Σ