Γνωριμία με ένα κατάσκοπο
|
Ψηλορείτης. Ένα από τα τέσσερα βουνά της Ιδαίας οροσειράς. Το ύψος του φτάνει τα 2.456 μέτρα. 706 μ. πιο κάτω στην κορυφή Σκίνακας, έχει εγκατασταθεί ένας κατάσκοπος του σύμπαντος. Είναι το ομώνυμο αστεροσκοπείο που από την άνοιξη του 1986 βλέπει τον ουρανό σαν μια πανέμορφη κόρη και αδυνατεί πλέον να αποστρέψει το βλέμμα του.
|
Για το αστεροσκοπείο αυτό συνεργάζονται το Τμήμα φυσικής του πανεπιστημίου Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και το Ινστιτούτο Max Planck εξωγήινης φυσικής της Γερμανίας.
Απόψε 11-6-2017 βρεθήκαμε εδώ. Πάνω από τα σύννεφα, σε ένα περιβάλλον που η φύση απαξιεί να ντυθεί με άλλο φόρεμα πλην αυτού της πέτρας. Εδώ, που η σιωπή μετριέται με το χρονόμετρο γιατί έχεις την αίσθηση ότι κάτι περίεργο συμβαίνει, ότι η φύση μαζεύει δυνάμεις για κάτι μεγάλο. Ούτε φυτό δεν φυτρώνει στις σχισμές των βράχων. Μόνο στο παραδίπλα ριζιμιό χαράκι κάθεται ο χιονισμένος αϊτός, που παρακαλεί τον ήλιο να λιώσει τα κρύσταλλα από τ΄ακράνυχά του. |
|
Πολύς κόσμος μαζεύτηκε. Ο στενός δρόμος , δεν χωρούν δύο αυτοκίνητα, είναι κακόβολος και επικίνδυνος στα τρία τελευταία του χιλιόμετρα. Κάποτε ασφαλτοστρώθηκε μα σήμερα όπως προχωράμε συναντάμε πολλά κοψίματα της ασφάλτου και στις δύο άκρες του. Με τόσα αυτοκίνητα, η επιστροφή την νύχτα θα χρειαστεί περίσσια προσοχή.
Αφήνοντας τα βόρεια παράλια της Κρήτης σε θερμοκρασία 28 βαθμών Κελσίου, βρήκαμε την κορυφή αυτή στους 10 βαθμούς. Άρον άρον ντυθήκαμε χειμωνιάτικα με τα ρούχα που ευτυχώς προνοήσαμε και φέραμε. Αλλά ας μπούμε μέσα. 
Στο ισόγειο οι επισκέπτες έχουν γεμίσει τον χώρο περιμένοντας την σειρά τους να ανέβουν στον δεύτερο όροφο που είναι το τηλεσκόπιο. Εκεί ανάμεσα στους υπολογιστές και τα άλλα όργανα στα οποία φτάνουν οι πληροφορίες- εικόνες που συγκεντρώνει ο κατάσκοπος του σύμπαντος, ο καθηγητής Βασίλης Χαρμανδάρης έκανε μια πρώτη ενημέρωση καθώς περιμέναμε να τελειώσει η ομάδα που ήταν ήδη επάνω . Μας είπε λοιπόν μεταξύ άλλων ότι μετά από μετρήσεις σε όλο τον ορεινό όγκο της Κρήτης, επελέγει αυτή η κορυφή διότι, οι θερμικές αναταράξεις των ατμοσφαιρικών στρωμάτων (τύρβη), είναι πάρα πολύ μικρές και οι ακτίνες του φωτός φτάνουν στο κάτοπτρο πάνω σε σχεδόν ευθείες γραμμές.
|
Αυτό το διαστημικό μάτι συγκεντρώνει φώς, όσο 10.000 ανθρώπινα μαζί. Στο αρχικό τηλεσκόπιο ευρέως πεδίου τύπου Schmidt–Cassegrain με διάμετρο κατόπτρου 30 εκατοστά , προστέθηκε το 1995 ένα μεγαλύτερο, 129 εκατοστών μικρού πεδίου. Είναι κατοπτρικό, τύπου Ritchey Chretien κατάλληλο για μακρινούς γαλαξίες και λεπτομέρειες νεφελωμάτων. Τέλος το πανεπιστήμιο Tuebingen της Γερμανίας σε μια νέα συνεργασία εγκατέστησε το έτος 2006, ακόμα ένα 60 εκατοστών τηλεχειριζόμενο διαδικτυακά, το οποίο ονομάστηκε "Γανυμήδης και το οποίο είναι σήμερα εκτός λειτουργίας λόγω βλάβης του θόλου.
|
Θα είχε περάσει ένα μισάωρο όταν άρχισαν να κατεβαίνουν οι της πρώτης ομάδας και τώρα ήταν η σειρά μας. Ανεβήκαμε λοιπόν και βρήκαμε τον επίκουρο καθηγητή Ανδρέα Ζέζα να μας περιμένει, με πολύ διάθεση να μεταλαμπαδεύσει γνώση σε ανειδίκευτους επισκέπτες. Μας έδειξε κατ΄ αρχάς την κίνηση του υπερμεγέθους ματιού στους τέσσερεις άξονες και πως ο διαμέτρου οκτώ μέτρων θόλος το ακολουθεί, ώστε το άνοιγμα να επιτρέπει πάντα οπτική επαφή με το ουράνιο σώμα που παρακολουθεί.
Ο όλος μηχανισμός αφού σκοπεύσει το προς παρατήρηση αντικείμενο, μετά μπαίνει στον αυτόματο και μπορεί να το ακολουθεί μέχρι την δύση του, ή μέχρι να γίνει διακοπή. Ενημέρωσε για τις δυνατότητες του αστεροσκοπείου, τα τρέχοντα προγράμματα καθώς και για τον τρόπο συμμετοχής των ερευνητών. Ακολούθησε παρουσίαση των οργάνων που συνοδεύουν τον κατάσκοπο, την φωτογραφική του μηχανή και τον φασματογράφο. Με περηφάνεια μας παρουσίασε ένα απόκτημα τελευταίας τεχνολογίας, που μετρά την πόλωση του φωτός. Πολωσίμετρο λέγεται (Robopol) και είναι ρομποτικό. |
|
Εδώ πρέπει να αναφερθώ στην επίκουρη καθηγήτρια αστροφυσικής Βάσω Παυλίδου, με της οποίας την πρωτοβουλία και τις άοκνες προσπάθειες κατασκευάστηκε αυτός ο πολύτιμος, μοναδικός επιστημονικός μηχανισμός και τοποθετήθηκε στο μεγάλο τηλεσκόπιο του Σκίνακα. Για το πρωτοπόρο αυτό πρόγραμμα συνεργάστηκαν το Πανεπιστήμιο Κρήτης, με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), το California Institute of Technology στις ΗΠΑ, το Max-Planck Institute for Radioastronomy της Γερμανίας , το Πανεπιστήμιο της Πολωνίας Nicolaus Copernicus, και το Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics της Ινδίας.
Το όργανο αυτό παρακολουθεί πως δραστηριοποιούνται οι μαύρες τρύπες που βρίσκονται στα κέντρα των κβάζαρ και ειδικότερα των φλογοαστέρων (blazars). Η μάζα μιας τέτοιας μαύρης τρύπας, μπορεί να φτάσει σε μεγέθη δισεκατομμύρια φορές αυτής του ηλίου. Το στοίχημα είναι να ανακαλύψουν το μυστικό του τεράστιου πίδακα που εκτοξεύουν από το κέντρο τους. Επιπλέον το πολωσίμετρο αυτό μπορεί να χαρτογραφεί μαγνητικά πεδία σε μεσοαστρικά νεφελώματα.
Εκτός από την βροχή, τα σύννεφα και τους πολύ ισχυρούς ανέμους, η λειτουργία του τηλεσκοπίου εμποδίζεται και από τα αυξημένα ποσοστά υγρασίας. Ο θόλος κλείνει όταν η υγρασία υπερβεί τα επιτρεπτά όρια, διότι τα σταγονίδια του νερού επικάθονται στο κύριο κάτοπτρο και δημιουργούν λεκέδες, οι οποίοι ελαττώνουν την συλλεκτικότητα του φωτός. Κανονικά το κύριο κάτοπτρο αφαιρείται από το τηλεσκόπιο κάθε δέκα περίπου χρόνια, αποστέλλεται στο εξωτερικό, όπου καθαρίζεται ένα λεπτό στρώμα αλουμινίου που το καλύπτει και τοποθετείται νέο. Εάν δεν προστατεύεται από την υγρασία, η εργασία αυτή θα πρέπει να γίνεται πολύ πιο συχνά. |
|
Στις δραστηριότητες του αστεροσκοπείου περιλαμβάνονται επίσης:
Επόμενες ημέρες κοινού για το φετινό καλοκαίρι (2017), είναι οι Κυριακές 9 Ιουλίου, 6 Αυγούστου και 3 Σεπτεμβρίου, ώρες 18:00 – 23:00. Πριν ξεκινήσετε όμως ενημερωθείτε από την σελίδα http://skinakas.physics.uoc.gr για τυχόν αλλαγές.
Μεγάλη προίκα της Κρήτης ο Σκίνακας και του Φυσικού Τμήματος του Πανεπιστημίου τα στελέχη του.
Η Ελλάδα έχει ευκαιρίες να διακριθεί σε πεδία που έχει ταπεραμέντο. Σε πεδία που έχει δείξει ότι πάντα τα κατάφερνε καλά και οι ατραποί να γίνουν λεωφόροι, γιατί ο χρόνος δεν μπορεί να σβήσει από το DNA δυνατότητες και χαρίσματα. Πηγές: καθηγητής Βασίλης Χαρμανδάρης, επίκουρος καθηγητής Ανδρέας Ζέζας, forth.gr/index.php?l=gr http://robopol.org skinakas.physics.uoc.gr
ΕΘΑΙΟΣ |
